شهریار دبیرزاده:۲۷ سپتامبر( پنج مهر )مصادف است با روز جهانی گردشگری. در ایران اولین تعاونی‌ها در موج دوم اصلاحات ارضی و در میانه دهه ۴۰ شکل گرفتند و پس از آن در حوزه‌های مختلف توسعه یافتند. تعاونی‌های گردشگری و هتلداری از انواع این تعاونی‌ها هستند. از مزیت‌های تشکیل چنین واحدهایی تجمیع سرمایه‌های اندک و راه […]
شهریار دبیرزاده:۲۷ سپتامبر( پنج مهر )مصادف است با روز جهانی گردشگری. در ایران اولین تعاونی‌ها در موج دوم اصلاحات ارضی و در میانه دهه ۴۰ شکل گرفتند و پس از آن در حوزه‌های مختلف توسعه یافتند. تعاونی‌های گردشگری و هتلداری از انواع این تعاونی‌ها هستند. از مزیت‌های تشکیل چنین واحدهایی تجمیع سرمایه‌های اندک و راه انداختن آنها در یک فعالیت اقتصادی و سودآور است. استقلال تعاونی‌ها از دولت از دیگر ویژگی‌های مثبت چنین بنگاه‌هایی است ، تعاونی ها بهترین قالب را برای حضور و مشارکت مردم و ایجاد ابتکار و پدید آمدن ایده‌های نو از بین مردم در زمینه گردشگری فراهم می‌کند استفاده از ظرفیت روستاهای گردشگری و افزایش زیرساخت‌های مناسب و ایجاد فضاهای محلی و بومی از جمله اقداماتی است که تعاونی‌های گردشگری با همکاری دهیاری‌ها می‌توانند در روستاهای گردشگری انجام دهند. تعاونی‌های گردشگری قادرند تمام مراحل این صنعت را از تبلیغات، پذیرش و راهنمایی، اسکان گردشگر، تامین وسیله حمل‌ونقل، تهیه صنایع‌دستی و سایر موارد مرتبط انجام دهند، حتی ممکن است در این حوزه تعاونی‌های متعدد شکل بگیرد و هرکدام از تعاونی‌ها بخشی از امور مرتبط با این صنعت را به انجام برسانند.
اما در سال های اخیر علیرغم اقدامات صورت گرفته ،تعاونی‌های مرتبط با این حوزه تاکنون نتوانسته‌اند با وجود تحرک و پویایی بالا به واسطه مردمی و خصوصی بودن، نقش مهمی را در عرصه گردشگری ایران ایفا کنند و بخش بزرگی از آنها به شکل غیرفعال و راکد یا با دایره محدود فعالیت می‌کنند. شاهد این امر نقش بین ۸/۳ تا ۸ درصدی کل تعاونی‌ها در اقتصاد ملی است که به نظر می‌‌رسد بخش گردشگری نیز مشابه سایر حوزه‌ها بسیار محدود باشد. برخی کارشناسان معتقدند عدم فعالیت ثابت افراد شاغل در این حوزه موجب نگریستن به عرصه تعاونی گردشگری از یک فعالیت سودآور به سرگرمی شده است. عدم توانایی در مدیریت و بهره‌گیری از آموزش‌های روز و مجهز نبودن به استانداردهای تعریف شده از دیگر عواملی است که در استدلال کارشناسان در باب ناکارآمدی بخش اعظم تعاونی‌های گردشگری به چشم می‌خورد. رقابت‌های ناسالم نیز گاهی موجب افتراق در میان اعضای تعاونی شده و در نهایت به قدرت و اعتبار تعاونی لطمه‌های جدی وارد می‌کند. در این حالت هرکدام از اعضای تعاونی‌ها به شکل شخصی اقدام به فعالیت اقتصادی در حوزه گردشگری می‌کنند و حاضر نیستند سود حاصله را در اختیار تعاونی قرار دهند. نمونه این امر در بسیاری از روستاهای کشور به چشم می‌خورد. این در حالی است که به طور مثال در هندوستان به‌عنوان یکی از نمونه‌های موفق این نمونه از تعاونی‌ها، روستاییان در زمینه‌های طبیعت‌گردی، فرهنگ محلی، صنایع دستی، اماکن درمانی و حیات‌وحش به شکل موفقی در قالب تعاونی‌های گردشگری عمل می‌کنند. در تایلند نیز تعاونی‌های گردشگری علاوه‌بر سازمان‌های ملی با کشورهای خارجی جهت کمک‌های فنی در ارتباط هستند و در سه حوزه گردشگری روستایی، طبیعت‌گردی و گردشگری سلامت فعالیت می‌کنند. چنین نمونه‌هایی نشانگر آن است که چگونه می‌توان از ظرفیت‌های این بنگاه‌های کوچک در راه توسعه روستایی و اشتغال بهره گرفت، آن هم زمانی که ایران به واسطه دارا بودن ظرفیت‌های ویژه در طبیعت‌گردی قابلیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های گردشگری در این حوزه به‌ویژه در منطقه خاورمیانه دارد. تعاونی‌ها در شرایطی که سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از فقدان سرمایه‌های لازم در حوزه‌های تحت فعالیت خود گله دارند، می‌توانند مکمل مناسبی برای جذب سرمایه تلقی شوند، آنها قادرند منابع محدود را جمع‌آوری و آنها را برای رونق گردشگری ساماندهی کنند. اختصاص تخفیف ویژه در ایام غیر پیک سفر مشابه آنچه در یونان در خصوص جزیره کرت در این کشور انجام می‌شود، (در ایام تابستان به واسطه کمبود مسافر، تعاونی موجود در این جزیره هزینه بلیت مسافران را می‌پردازد) از دیگر توانمندی‌های چنین بنگاه‌هایی است که میتواند به مدیریت سفر در چنین مناطقی منجر شود.
آنچه مسلم است این است که در کل علیرغم وجود تجارب جهانی در حیطه اقتصاد گردشگری که امروزه در جهان به عنوان یک درامد پایدار و اشتغال زا به آن نگریسته می شود ،به نظر می رسد که ما با وجود داشتن پتانسیل های فراوان چه در بحث میراث فرهنگی چه به لحاظ پتانسیل ها و داشته های بوم گردی و طبیعت گردی یک نگاه استراتژیک به موضوع نداشته ایم و به آگاهی شناختی واقع گرایانه و کاربردی و کارکردی نرسیده ایم.بخش تعاون به عنوان بخش مردمی اقتصاد می تواند در این زمینه یک نگاه پایه ای و اساسی به این موضوع داشته باشد چرا که هم پتانسیل های اجرایی و ماهیتی آنرا دارد و هم میتواند یک تحول نگرشی در موضوع اقتصاد گردشگری داشته باشد. این مساله می تواند از چند بعد به ما کمک ویژه نماید، اول ،خود بحث تعاون است که با یک نگرش جدید متحول و پویا شود.دوم با فعالیت و تحول در بحث گردشگری و ورود همه جانبه تعاون به این امرسهم ناچیز تعاون در اقتصاد را پر رنگ نماید.سوم اینکه با تحرک در این بخش بحث گردشگری می تواند فعال و پویا و متحرک شده و به عنوان یکی از منابع مالی اقتصادی کشور جدی گرفته شود.چهارم این که می تواند در بحث بوم گردی و طبیعت گردی مناطق محروم ما را دچار تحول نماید.پنجم اینکه با ورود و پویایی این امر آگاهی های هویتی ما در مساله میراث فرهنگی و پاسداری از آن و در بخش طبیعت و حفظ محیط زیست یک تحول اساسی ایجاد نماید.
امید است با روی کار آمدن و تثبیت دولت دوازدهم یک همکاری و برنامه ریزی و سیاست گذاری کلان در این زمینه میان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با بخش تعاون صورت گیرد و طرفین توانایی های یکدیگر را در این زمینه تقویت نموده گام اساسی در تحقق اهداف عالیه کشور بردارند
