محمد مهدی حاتمی-همین چندی پیش بود که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خبر از ترافیکی عجیب پشت درب های بازار کار دارد و اعلام کرد که بنا بر محاسبات این وزارتخانه، در هر دقیقه ۱۴ نفر به جویندگان کار در ایران اضافه می شود. بحران اشتغال اکنون به یکی از اصلی ترین بحران های […]
محمد مهدی حاتمی-همین چندی پیش بود که وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خبر از ترافیکی عجیب پشت درب های بازار کار دارد و اعلام کرد که بنا بر محاسبات این وزارتخانه، در هر دقیقه ۱۴ نفر به جویندگان کار در ایران اضافه می شود. بحران اشتغال اکنون به یکی از اصلی ترین بحران های جامعه و اقتصاد ایران بدل شده است و این ها همه در حالی است که شاخصه های بازار اشتغال در ایران نشان می دهد دولت به دلیل بدهی های حدوداً ۷۰۰ هزار میلیارد تومان خود، قادر نخواهد بود سرمایه گذاری گسترده ای جهت ایجاد فرصت های شغلی جدید داشته باشد. در چنین شرایطی، آیا رویکرد تعاونی می تواند به روشی برای ایجاد اشتغال بدل شود؟
احمدی نژاد پول ها را چه کرد؟
مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رییس جمهور تا به حال بارها به افزایش تعداد افراد جویای کار در سالهای پیش رو اشاره کرده و آن را یکی از مهم ترین بحران هایی نامیده بود که اقتصاد ایران تجربه خواهد کرد. نیلی با اعلام آمار افراد شاغل در کشور در دو برهه ی ۱۳۸۴ و ۱۳۹۲، از ایجاد اشتغال نزدیک به صفر در طول ۸ سال دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد خبر داده و گفته بود در طول این دوره، تنها حدود ۱۴ هزار شغل در کشور ایجاد شده است. مقایسه این عدد با آمار شاغلین حدوداً ۲۳ میلیون نفری در کشور که در طول این سالها تقریباً ثابت مانده است، نشان می دهد که ایجاد اشتغال در دوران مهرورزی تقریباً صفر بوده است. (هر چند آماری که ذکر شده، در واقع خالص اشتغال است و نه تعداد مشاغل ایجاد شده.)
این آمار را بگذارید در کنار آمار بدهی های حدوداً ۷۰۰ هزار میلیارد تومانی دولت که وزیر اقتصاد خبرش را همین اواخر اعلام کرده و آن وقت متوجه خواهید شد که دولت عملاً توان خود برای سرمایه گذاری اشتغال زا را از دست داده است. پرسشی که پیش می آید این است که اقتصاد ایران قرار است با چیزی در حدود ۸ میلیون فرد آماده به کار و ۲ تا ۳ میلیون فرد بیکار چه کند؟
ایجاد هر فرصت شغلی جدید به میلیون ها تومان سرمایه گذاری احتیاج دارد که البته برای مشاغل ایجاد شده در بخش های مختلف، این اعداد هم متفاوت اند. (به عنوان نمونه، برای ایجاد هر فرصت شغلی پایدار در بخش صنعت، بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری مورد نیاز است.) اما در شرایطی که دولت باید سالانه چندین هزار میلیارد تومان یارانه بدهد و پرداخت حقوق پرسنل بخش متورم دولتی را هم بر عهده بگیرد، نمی توان بر توانایی دولت برای سرمایه گذاری اشتغال زا حساب باز کرد.
سرمایه مورد نیاز برای ایجاد اشتغال از دو کانال دیگر نیز می تواند تأمین شود: سرمایه گذاری مستقیم خارجی و سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی. دولت ایران آمار دقیق سرمایه گذاری خارجی در ایران را اعلام نکرده است اما صحبت از چیزی بین ۳ تا ۴ میلیارد دلار، یا به عبارتی ۱۲ تا ۱۶ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری خارجی در سال ۱۳۹۵ است. اگر متوسط هزینه ایجاد هر شغل پایدار در بخش صنعت را ۲۰۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، برای ایجاد یک میلیون فرصت شغلی در هر سال، ایران به سرمایه گذاری حدوداً ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی احتیاج دارد. در شرایط کنونی، نه دولت و نه شرکت های خارجی، توانایی تأمین چنین سرمایه ای را ندارند و این البته حداقل تعداد مشاغلی است که باید در هر سال ایجاد شود تا آمار بیکاری بغرنج تر از این که هست نشود.
تعاونی ها می توانند
به نظر می رسد چاره کار تنها در دستان بخش خصوصی باشد. بخش خصوصی سرمایه عظیمی در اختیار دارد که بخش بزرگی از آن، به دلایل مختلف قابلیت سرمایه گذاری ندارد. (از جمله به دلیل انجماد در سیستم بانکی و نیز در بخش مسکن) با این همه، هنوز هم می توان از سرمایه های خردی که در دسترس مردم قرار دارد، در قالب سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی، برای ایجاد اشتغال استفاده کرد و این کار را بخش تعاون، بهتر از هر بخش دیگری در اقتصاد ایران می تواند انجام دهد.
تعاونی ها می توانند با تجمیع سرمایه های خرد مردمی (در قالب تأمین سرمایه جمعی یا crowdfunding) برای ورود به بخش های مختلف اقتصاد ایران آماده شوند و در شرایطی که به دلیل عدم سرمایه گذاری کافی در طول یک دهه گذشته و نیز تحمل سالها تحریم، بسیاری از ارکان اقتصاد ایران دچار فرسودگی شده اند، سود نیز ببرند. این گوی و این میدان!
