تعاونی ۳ ساله ای که ۲۲ درصد از بازار را تسخیر کرد

تعاون آنلاین-تعاونی دانش بنیان توسعه گیاهان قندی یکی از تعاونی های دانش بنیان کشور است که در زمینه تولید بذور اصلاح شده چغندر قند فعالیت می کند و توانسته در مدت حدود ۳ سالی که از آغاز به کارش می گذرد، حدود ۲۲ درصد از بازار بذر چغندر قند کشور را از آن خود کند. فعالیت های این تعاونی البته محدود به تولید بذر چغندر قند نمی شود و قرار است بذور اصلاح شده ذرت، آفتابگردان، گوجه فرنگی و حتی پنبه هم توسط آنها تهیه شود. قمیت بذر چغندر قند تولیدی این تعاونی هم حدوداً نصف نمونه های خارجی است و به این ترتیب، قیمت یکی از مهمترین کالاهای اساسی در سبد خانوار، یعنی شکر، می تواند دستخوش فعالیت ۱۵۰ عضو این تعاونی دانش بنیان باشد. با جواهد گوهری، مدیر عامل این تعاونی که پیش تر عضو هیئت علمی دانشگاه بوده و اکنون، سردبیر مجله علمی-پژوهشی چغندر قند هم هست، به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید:

آقای گوهری توضیحات اجمالی درباره شرکت تعاونیتان داشته باشید.

تعاونی دانش بنیان توسعه گیاهان قندی در زمستان سال ۱۳۹۲ و زیر نظر موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند که تحت نظارت وزارت جهاد کشاورزی فعالیت می کند آغاز به کار کرد. این تعاونی در حال حاضر ۱۵۰ نفر عضو دارد که ۴۰ نفر از آنها اعضای هیئت علمی خود موسسه هستند و ۷۰ درصد از اعضای آن هم تحصیلات بالاتر از کارشناسی دارند. ما فناوری تولید بذر اصلاح شده چغندر قند را که توسط خودمان ابداع شده به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دادیم و در دی ماه سال ۱۳۹۳، توانستیم عنوان شرکت دانش بنیان را به دست بیاوریم.

محصول اصلی ای که به واسطه آن مجموعه  در قالب یک تعاونی دانش بنیان فعالیت کند چه محصولی بوده است؟

محصول اصلی ما بذر اصلاح شده چغندر قند است که در مقابل انواع بیماری ها و آفت ها، از جمله «ریزومانیا» و «ریزوکتونیا» مقاوم است. ما ۵ رقم بذر مقاوم تولید می کنیم که در واقع در مقابله با انواع بیماری ها و آفت هایی که نمی توان به روش های عادی با آنها مبارزه کرد، مقاوم هستند.

در حال حاضر، سطح زیر کشت چغندر قند در کشور  حدود ۱۰۰ هزار هکتار است که سالانه در حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار واحد بذر برای زیر کشت بردن این سطح مورد نیاز است. این بذور عمدتاً از کشورهای اروپایی، مانند آلمان، فرانسه، بلژیک، هلند، دانمارک و سوئد وارد می شوند و فعالیت تعاونی ما موجب شده است که بخش بزرگی از تأمین بذر چغندر قند مورد نیاز داخل، بدون واردات انجام بگیرد.

ما در سال ۱۳۹۳، ۱۱ درصد از نیاز داخلی به بذر چغندر قند را تأمین کردیم. در سال ۱۳۹۴، سهم ما از بازار به ۱۸ درصد رسید و پیش بینی می کنیم امسال ۲۲ درصد از بازار بذر چغندر قند ایران را در اختیار بگیریم. در واقع رقابت اصلی ما با کشورهای اروپایی تولید کننده بذور چغندر قند است. ما بذر تولیدی مان را به مزارع می بریم و از کشاورزان می خواهیم آنها را در کنار بذرهای خارجی ای که در اختیار دارند بکارند و در پایان سال زراعی، نتیجه را بررسی کنند. ما به تولیدات خودمان اعتماد داریم و معتقدیم با همین روش، بسیاری از کشاورزان بذر اصلاح شده داخلی را به نمونه خارجی ترجیح می دهند. از طرف دیگر، ما واجد این قابلیت هستیم که در ۸ منطقه از کشور و با استفاده از توان کارشناسی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند، ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت کارشناسانی را جهت مشاوره اعزام کنیم.

از نظر قیمتی بذر اصلاح شده چغندر قندی که توسط تعاونی شما تولید می شود چه مزیتی نسبت به نمونه های خارجی دارد؟

قیمت نمونه بذور وارداتی، حدود ۸۰ تا ۱۰۰ یورو به ازای هر یونیت یا هر واحد است. هر ۱۰۰ هزار دانه بذر یک واحد را تشکیل می دهد. این در حالی است که بذر تولیدی ما در سال زراعی ۹۴-۹۳، حدود ۱۳۰ هزار تومان، در سال ۹۵-۹۴، حدود ۱۴۵ هزار تومان و در سال زراعی کنونی، یعنی سال ۹۶-۹۵، به قیمت ۱۶۰ هزار تومان به فروش می رسد. به عبارت دیگر، بذر تولیدی ما حدود ۳۵ تا ۴۰ یورو قیمت دارد که از نظر قیمتی تقریباً نصف نمونه خارجی است.

آیا تسهیلاتی از سازمان ها و نهادهای مربوطه دریافت کرده اید؟

بله ، ما در سال زراعی ۹۳-۹۲، مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وام گرفتیم و در تابستان سال ۱۳۹۴ این وام را تسویه کردیم. در سال ۱۳۹۴ به صندوق نوآوری و شکوفایی مراجعه کردیم و درخواست دریافت تسهیلات ارائه کردیم. در این صندوق، به شرکت های دانش بنیان نوپا، که شرکت ما هم جزو آنها به حساب می آید، حداکثر ۳۰۰ میلیون تومان وام داده می شود، اما با توجه به مدارکی که  ارائه کردیم، توانستیم وام یک میلیارد تومانی دریافت کنیم. البته امکان دریافت وام با مبالغ بالاتر هم وجود داشت، اما نیاز به ارائه وثیقه بود که از توان تعاونی ما خارج بود.

همین موضوع وثیقه برای دریافت تسهیلات و وام ها، به نظر من یکی از مشکلات اصلی برای تعاونی های دانش بنیان است، چرا که حتی بانک ها هم وثیقه طلب می کنند و این از توان شرکت های دانش بنیانی که به تازگی کارشان را شروع کرده اند خارج است.

در صنعت تولید بذور چغندر قند، یک دوره خواب سرمایه حدوداً ۱۲ ماهه وجود دارد و این بدان معنی است که شرکت باید سرمایه در گردش کافی داشته باشد تا این دوران را طی کند. شرکت های خارجی فعال در فروش بذر چغندر قند به ایران هم همین خواب سرمایه را دارند اما موضوع این است که آنها باید در نهایت ۱ درصد سود تسهیلات به بانک هایی که این تسهیلات را ارائه می دهند بپردازند، در حالی که سود تسهیلات در ایران حدود ۱۴ درصد است و ما حتی مجبور به دریافت تسهیلات با سود ۱۸ درصد هم هستیم. در نتیجه این رقابتی نابرابر است و برنده آن هم شرکت های خارجی هستند.

آقای گوهری، با توجه به مشکلاتی که به آنها اشاره کردید، فکر می کنید فعالیت شرکت در قالب تعاونی تا چه حد می تواند به حل مشکلات کمک کند؟

در حال حاضر، از ۲.۵ میلیارد تومان اندوخته تعاونی توسعه گیاهان قندی، رقمی در حدود ۷۰۰ میلیون تومان را خود اعضا تأمین کرده اند و این چیزی است که خارج از توان تک تک افراد است. این یعنی خارج از ساختار و قالب تعاونی، ما نمی توانستیم اقداماتی را که تاکنون به انجام رسانده ایم، عملی کنیم. از طرف دیگر، ما تنها در قالب تعاونی موفق به ارائه خدمات نظارتی و اعزام کارشناسان به اقصی نقاط کشور بوده ایم.

تک تک ۱۵۰ نفر عضو شرکت ما، خودشان را در درآمد آن سهیم می بینند و با توجه به سودآوری بالایی که ما داشته ایم (سالانه بیش از ۱۲۰ تا ۱۳۰ درصد) اعضا همزمان با عضویت در شرکت، منفعت مالی هم داشته اند. به این ترتیب، اعضا از یکدیگر شناخت دارند و البته انتظار دریافت حقوق و سود به صورت فوری هم ندارند، چرا که شرکت را از آن خود می دانند.

وجود اعضای متعدد در سراسر کشور به این معنی است که ما اکنون ۱۵۰ مبلغ و منتقد همزمان در نقاط مختلف داریم و می توانیم از نقاط قوت و ضعف مان همزمان بهره ببریم. ما در حال حاضر فعالیت برای تولید بذر اصلاح شده ذرت را هم آغاز کرده ایم. در همین مدت ۶۰۰ تن بذر کلزای تولید شده توسط شرکت های دیگر را هم فرآوری کرده ایم و فرآوری بذور آفتابگردان، گوجه فرنگی و پنبه را هم در دستور کار داریم. ما برای ۲ سال متوالی به عنوان تعاونی برتر شناخته شده ایم و مدتی قبل هم فراخوانی به دانشگاه ها دادیم که آمادگی تجاری سازی طرح های پژوهشی را داریم.

به نظر شما چه اتفاقی باید در بخش تعاون رخ بدهد که مشکلات از پیش پای تعاونی های دانش بنیان برداشته شود؟

من فکر می کنم سازمان ها و نهادهای دست اندر کار باید از جزیره ای عمل کردن اجتناب کنند و تصمیمات شان هماهنگ با هم باشد. اجازه بدهید مثالی بزنم. اکنون گفته می شود تولید محصولات دانش بنیان معافیت مالیاتی ۱۵ ساله دارد اما ظاهراً این موضوع برای ممیزان مالیاتی جا نیفتاده یا برخی از آنها دوره های آموزشی کافی ندیده اند. به ما گفته می شود شما محصول دانش بنیان تولید کرده اید اما باید مالیات کارگران آن را بدهید!

اعضای هیئت علمی می توانند به بانک ها مراجعه کنند و به راحتی با شرط کسر از حقوق، وام های ۱۰۰ میلیون تومانی و ۵۰ میلیون تومانی دریافت کنند. ۴۰ نفر عضو هیئت علمی در تعاونی ما می توانند به این ترتیب، بر روی هم حدود ۲ میلیارد تومان وام بگیرند اما بانک ها به مجموع این افراد وام نمی دهند و می گویند افراد می توانند به صورت تک تک درخواست وام کنند. این در حالی است که دریافت وام به این شکل حتی ضمانت بازپرداخت بهتری هم خواهد داشت.