جمعه, فروردین ۱۰, ۱۴۰۳

تغییر سیاست گذار ی ها ی دولت برای حمایت از تعاونی های خدماتی

حمید آماده استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با تعاونآنلاین مطرح کرد تغییر سیاست گذار ی ها ی دولت برای حمایت از تعاونی های خدماتی   توافق برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) ۲۷ دی ماه ۹۴ اجرا شد و به موجب آن همه تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران پس […]

حمید آماده استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت و گو با تعاونآنلاین مطرح کرد

تغییر سیاست گذار ی ها ی دولت برای حمایت از تعاونی های خدماتی

 

توافق برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) ۲۷ دی ماه ۹۴ اجرا شد و به موجب آن همه تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران پس از هشت سال برچیده شد.  انتظار می رود این مسئله تبعاتی را در عرصه های مختلف اعم از اجتماع، فرهنگ، سیاست و اقتصاد به دنبال داشته باشد؛ بخش تعاون هم از بخش های مهم اقتصاد است که ناگزیر تحت تأثیر این رویداد خواهد بود. در این گفت و گو با حمید آماده استاد اقتصاد دانشگاه علامه، تلاش براین است راهکارهایی را که بخش تعاون می تواند در پسابرجام اتخاد کند و اینکه چگونه از فرصت های به وجود آمده استفاده کند بررسی می کنیم. همچنین به ارزیابی این استاد دانشگاه از مهم ترین چالش های بخش تعاون در شرایط کنونی می پردازیم.

از نظر شما بخش تعاون چگونه می تواند به درستی از شرایط پسابرجام استفاده کند؟

درباره برجام بحث گشایش های سرمایه گذاری اهمیت بسیار زیادی دارد و یکی از مشکلاتی که ما در بخش تعاون داریم جذب سرمایه است؛ یعنی عملکردی که تعاونی ها تا کنون داشته اند چندان مثبت نبوده است و کارایی بالایی از خود نشان نداده اند. تعاونی ها توان نفوذ در بازارهای خارجی را ندارند و نتوانسته اند با واحدهای مختلفِ تأمین کننده یا بازارهای مختلف ارتباط برقرار کنند در نتیجه از این گشایش (برجام) با این ساختار نمی توانند استفاده مناسب را داشته باشند.

با وجود این چند تعاونی موفق در بحث صادرات داریم؛ به عنوان مثال شرکت  تعاونی تولیدکنندگان پسته در رفسنجان که در گذشته درآمدهای ارزی برای کشور داشته اند احتمالا  در نقل و انتقال درآمدهای ارزی مشکلاتی داشته اند و اگر این گونه بوده است اکنون در این شرایط می توانند از این گشایش استفاده کنند.

اما نکته  مد نظر من  این است که واحدهایی که می خواهند منابع و مواد اولیه خود را از بازارهای  خارجی تأمین کنند یا اینکه می خواهند جهت گیری صادراتی داشته باشند و محصولاتشان را در بازارهای خارجی به فروش برسانند بهتر است از تعاونی ها استفاده کنند. من قائل به این نیستم که تعاونی هایی که اکنون در کشور داریم بخواهند از شرایط پسا برجام استفاده کنند بلکه تعاونی ها باید خودشان به ابزاری تبدیل شوند در دست بنگاه های تولیدی (بنگاه های خصوصی) برای بنگاه های خارجی؛ در این اختلافی که بین روسیه و ترکیه ایجاد شد، انتظار می رفت گشایش هایی برای صادرات محصولات ایران به روسیه انجام شود اما تا به حال بخش کشاورزی ما نتوانسته است خوب از فرصت استفاده کند و ما صادرات قابل توجهی نداشتیم. در بحث لبنیات نیز بیماری تب برفکی و همچنین کیفیت محصولات مانع شده بود که به صورت پایدار، صادرات لبینات داشته باشیم.

نقش تعاونی ها را در عرصه صادرات چگونه ارزیابی می کنید؟

بهتر است تعاونی ها ابزاری شوند برای اینکه محصولات صادراتی بخش کشاورزی ما یعنی محصولاتی که قابلیت عرضه در بازارهای خارجی را دارند، صادراتشان افزایش پیدا کند.

از طرف دیگر می توان تعاونی هایی را تشکیل داد که ارتباط فناوری و تکنولوژیک برقرار کنند و واردکننده تکنولوژی های جدید باشند؛ مثلا اگر ما بخواهیم روی بحث کشاورزی تمرکز کنیم یکی از مشکلات ما مصرف نادرست آب است. کارایی مصرف در بخش کشاورزی در کشور بسیار پایین بوده و تکنولوژی های آن بسیار قدیمی است. در این بخش از آلاینده ها و سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی زیاد استفاده می شود و محصول بی کیفیت هم تولید می کنند؛ بی کیفیت از این نظر که قابل عرضه در بازارهای بین المللی نیست. وارد کردن تکنولوژی های جدید مثل ابزار ذخیره کننده آب یا تکنولوژی ای که کودهای جدید و مدرن با روش های جدید دفع آفات تولید کند امر مهمی است اما کشاورزی های کوچک و محدود ما این توان مالی را ندارند که خودشان این تکنولوژی ها را وارد کنند و یا اینکه ارتباطات کافی ندارند که بخواهند تأمین سرمایه کنند؛ اینجاست که تعاونی ها می توانند وارد عمل شوند و به این واحدهای تولیدی کمک کنند. این واحدهای کشاورزی از طریق برخی از تعاونی ها می توانند یک کنش جمعی پیدا کنند و سرمایه های کوچک شان را تقویت کنند. با وارد کردن تکنولوژی ها، هم آلاینده های محیط زیست کم می شود و هم مصرف آب کاهش پیدا می کند و هم محصول باکیفیت تولید می شود. کشاورزها از طریق تعاونی های بازاریابی صادراتی می توانند محصولشان را در بازارهای خارجی به فروش برسانند.

نقاط ضعف صادرات در قسمت صنایع دستی چیست؟

ما یک مشکل اساسی در صنایع دستی داریم و آن این است که صنایع دستی ما نتوانسته اند در بازارهای جهانی به خوبی نفوذ کنند؛ یکی از دلایل این است که تولیدکننده های آن از نظر مالی و اطلاعات ضعیف اند و خودشان به تنهایی نمی توانند وارد بازارهای خارجی شوند. بعضا واسطه ها و شرکت هایی این کار را انجام می دهند اما این ها اکثر بازده را جذب خودشان می کنند و تولیدکننده های صنایع دستی ما کوچک و از نظر مالی ضعیف باقی می مانند. اگر این واحدهای کوچک به تعاونی ها تجهیز شوند می توانند از طریق این تعاونی ها با نظام بانکی و مالی ما ارتباط برقرار کنند و بتوانند صنعت را مقداری از حالت سنتی خارج کنند. صنایع دستی اگر در شهرستان های کوچک و مناطق روستایی واقع شده باشند با این بازده بالایی که می توانند به دست بیاورند می توانند اشتغال ایجاد کنند و به توسعه مناطق روستایی و حاشیه ای کمک کنند.

به نظر شما تعاونی ها چه ظرفیت هایی دارند که از آن ها استفاده نشده است؟

تعاونی ها ظرفیت هایی دارند که متأسفانه ما تا به حال نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم. من معتقدم محل انجام وظیفه تعاونی ها این مواردی است که درباره کشاورزی و صنایع دستی اشاره کردم. تعاونی های تولید دیگر عملا نمی توانند برای ما فایده ای داشته باشند. بنابراین دولت باید سیاست گذاری هایش را به جای اینکه متوجه توسعه تعاونی های تولیدی کند باید متوجه تعاونی های خدماتی کند یعنی تعاونی هایی که به تولیدکننده هایی که خودشان واحدهای خصوصی هستند خدمات می رسانند؛ خدمات تحقیق، خدمات تأمین نهاده، خدمات تأمین مالی، خدمات بازاریابی، خدمات برندسازی، بسته بندی و حتی خدمات بازاررسانی. این ها در بحث تکنولوژی و تأمین سرمایه می توانند وارد شوند و در نتیجه شرایط پسابرجام، منافع را به بخش خصوصی منتقل کنند یعنی نوعی همکاری بین بخش تعاونی و بخش خصوصی ایجاد  شود. اکنون با الگویی که ما داریم وقتی از بخش تعاونی صحبت می کنیم احساس می کنیم که این بخش می خواهد جانشین بخش خصوصی شود. با این فرمولی که عرض کردم اگر تعاونی ها  را در جای مناسب تشکیل دهیم تا خدمات ارئه کنند می بینم که این تعاونی ها مکمل بخش خصوصی می شوند وبه آن کمک می کنند تا بتوانند از شرایط مختلف استفاده کنند.

چه پیشنهادی را برای وضعیت کنونی تعاونی ها مطرح می کنید؟

اگر برجام بتواند در امسال و سال آینده گشایش هایی را ایجاد کند، تعاونی ها می توانند کاری کنند که بخش خصوصی ما از این گشایش ها بهره مند شود و منافع آن به جیب خودِ تولیدکننده ها برگردد؛ همان اصطلاحی که از قدیم مطرح می شود یعنی دست واسطه ها کوتاه می شود.

اما تعاونی ها بهترین واسطه ها در تأمین نیازها و همچنین در بازاریابی محصولات هستند؛ با این کار هم بخش تعاونی ما رشد می کند و توان مالی آن افزایش پیدا می کند و هم کمک می کند تولیدکننده های کوچک رشد کنند. این واحدهای کوچک در رشد اقتصادی و در ایجاد شغل تأثیر زیادی دارند. بنابراین می توانیم به اهداف اشتغال زایی هم دست پیدا کنیم. درپایان این نکته را یادآور می شوم که این واحدهای کوچک معمولا در مناطق حاشیه ای، شهرستان های کوچک و روستاها قرار گرفته اند و  می توانند توازن منطقه ای را  افزایش دهند.

» یسرا مرادی زاده

درج دیدگاه