توسعه و امنیت دو الزام زندگی بشر امروزی هستندکه در کنار یکدیگر آسایش را برای ساکنان یک منطقه فراهم می‌سازند. مناطق مرزی کشور ما نیز از این دو امر مهم مستثنی نیستند.
سمیرا قاسم‌زارع
توسعه و امنیت دو الزام زندگی بشر امروزی هستندکه در کنار یکدیگر آسایش را برای ساکنان یک منطقه فراهم می‌سازند. مناطق مرزی کشور ما نیز از این دو امر مهم مستثنی نیستند.
بخش تعاون با تأسیس شرکت‌های تعاونی مرزنشینان سعی در دستیابی به این مهم داشته است. ایران با ۱۶ استان مرزی، همسایگی با ۱۵ کشور آسیایی و ۸۷۵۵ کیلومتر مرز مشترک دارای قابلیت‌های متعددی برای تجارت خارجی است. نوسان‌های بازار‌های نفتی و اتکا اقتصاد ایران به درآمد نفت، تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی برای داشتن روابط خارجی با سایر کشور‌ها، رشد اقتصادی سریع چین و تسخیر بازر‌های خاور‌میانه و جهان همه و همه از عوامل تهدید‌کنندۀ تجارت خارجی ایران به شمار می‌روند.
از طرفی بخشی از جمعیت کشورمان را مرزنشینانی تشکیل می‌دهند که رسالت حراست از مرز‌های کشور را بر عهده دارند. این جمعیت که اکثراً شیوۀ معیشتشان روستایی یا عشایری است، برای اسکان دائم در مناطق مرزی نیاز به برآورده‌شدن نیازهای اقتصادی خود دارند و یکی از راه‌هایی که می‌توان سرمایه‌های اندک مرزنشینان را جمع‌آوری کرد و در فعالیت تجاری به کار انداخت، شکل‌گیری و گسترش تعاونی مرزنشینان است، تا به این وسیله اثرات رشد این تعاونی‌ها در زندگی اعضا پخش شده و آن‌ها بخش عمده‌ای ازفعالیت‌های کشاورزی وصنعتی خود را معطوف به صادرات منطقه مرزی سازند.
در گذشته ساکنان مناطق مرزی به‌عنوان گروهی متمایز از دیگر عوامل بازرگانی خارجی مطرح بوده‌اند. دلایل این تمایز را می‌توان در اثرات اجتماعی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی این گروه بر مناطق مرزی و نهایتاً کل کشور دانست. شواهد نشان داده هر وقت تسهیلات مربوط به این مناطق کاهش یافته و فعالیت بازرگانی در قالب مبادلات مرزی رونق خود را از دست داده است، پدیده‌های مهاجرت، قاچاق و گرایش به تجارت‌های غیر‌رسمی افزایش یافته است. این موضوع می‌تواند به یک چالش برای امنیت ملی و اختلال در توسعۀ اقتصادی کشور‌ها تبدیل شود که تعاونی‌های مرزنشین می‌توانند آن را از یک تهدید به فرصت تبدیل کنند.
بدون‌شک یکی از راه‌های مؤثر و اجتماعی کنترل و پیشگیری از پدیدۀ قاچاق کالا می‌تواند راه‌اندازی تعاونی‌های مرزنشین باشد که علاوه بر اشتغال‌زایی و درآمدزایی، نقش مهمی در سلامت ورود و خروج کالا به کشور ایفا نموده و گرایش به مسئلۀ قاچاق کالا در میان مرزنشینان کمتر خواهد شد. از طرفی دیگر، شکل‌گیری تعاونی‌های مرزی یکی از راه‌های مکانیزه‌شدن فعالیت‌های تجاری و تبادلات مرزی مرزنشینان خواهد بود که زمینه‌سازی شکل‌گیری این قبیل تعاونی‌ها اثرات مثبت و قابل‌توجهی مانند پیشگیری از ورود کالا‌های غیر‌مجاز یا حتی مجاز از مبادی غیر‌رسمی را نتیجه خواهد داد که این مسئله علاوه بر اشتغال‌زایی و ترویج روحیۀ همکاری، به‌تدریج زمینه‌ساز امنیتی پایدار خواهد بود که محور اصلی آن مناسبات این تعاونی‌ها با مراکز اقتصادی قرار می‌گیرد.
در طبقه‌بندی وزارت تعاون، شرکت‌های تعاونی مرزنشینان زیر‌مجموعه که تعاونی‌های مصرف محسوب شده و با هدف تأمین نیازهای مصرف‌کنندگان مناطق مرزی، خدمت‌رسانی به مرزنشینان و ایجاد مبادلۀ آن‌ها با ساکنان آن‌سوی مرزها صورت پذیرفته است. این تعاونی ضمن حمایت از ساکنان مناطق مرزی با‌توجه‌به اعمال تسهیلاتی که برای ورود و خروج کالا و رفع مشکلاتشان می‌تواند اعمال کنند، به واردات و صادرات غیر‌مجاز نظم بخشیده بود. بسیاری از نقاط مرزی کشور امکان ایجاد ارزش افزوده از محل فعالیت‌های اقتصادی سالم را فراهم می‌نمایند. البته این عامل به نوبۀ خود در ارتقاء موقعیت درآمدی مرزنشینان، ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت نیز مؤثر خواهند افتاد. از‌سوی‌دیگر با اعطاء تسهیلات ویژه جهت استقرار بخش‌های تولیدی در مناطق مرزی و با مشارکت سالم و فعال بخش خصوصی و همچنین کمک‌های حمایتی بخش دولتی، به مرور زمینه‌های صادراتی در این مناطق بیشتر می‌گردد و تجهیز امکانات این مناطق، از‌یک‌سو باعث رشد و توسعۀ صادرات به کشورهای هم‌جوار و انگیزۀ قوی جهت افزایش کمی و کیفی تولید داخلی شده و از‌سوی‌دیگر با وارداتی که این گروه انجام می‌دهند، مسلماً انگیزه‌ای مثبت در جهت رقابت سالم تولیدات داخلی نیز فراهم می‌آید.
