تعاون آنلاین-صنعت هوایی ایران فراز و فرود کم ندیده است. از روزهایی که اصلی ترین هواپیمایی ایران کم خطرترین هواپیمایی ایران بود تا روزهایی که توپولوف های روسی مدام سقوط می کردند و شلاق تحریم ها، صنعت هوایی ایران را بیش و پیش از هر صنعت دیگر زیر ضرب گرفته بود، مدت ها گذشته است. […]
تعاون آنلاین-صنعت هوایی ایران فراز و فرود کم ندیده است. از روزهایی که اصلی ترین هواپیمایی ایران کم خطرترین هواپیمایی ایران بود تا روزهایی که توپولوف های روسی مدام سقوط می کردند و شلاق تحریم ها، صنعت هوایی ایران را بیش و پیش از هر صنعت دیگر زیر ضرب گرفته بود، مدت ها گذشته است. صنعت هوایی ایران حالا می رود که جان بگیرد: ایران صدها فروند هواپیمای مسافربری از بزرگترین شرکت های سازنده هواپیما خریداری کرده است و دور نیست روزی که کشور به هاب هوایی منطقه تبدیل شود. در این میان اما نقش تعاونی ها چیست؟ با علی شمس، مدیر عامل شرکت تعاونی «توسعه ایمن پرواز» به گفت و گو نشستیم. از او در مورد کیفیت فعالیت تعاونی ها در صنعت هوایی پرسیدیم. تعاونی توسعه ایمن پرواز بزرگترین تعاونی فعال کشور در حوزه صنعت هوایی است و هر چند ۶ سال بیشتر از راه اندازی اش نمی گذرد اما توانسته به خوبی در بازار سنگین و کم تحرک صنعت هوایی ایران جا باز کند. مصاحبه تعاون آنلاین با مدیر عامل شرکت تعاونی توسعه ایمن پرواز را در ادامه می خوانید:
*آقای شمس لطفاً در مورد شرکت تعاونی توسعه ایمن پرواز و تاریخچه و خدماتی که ارائه می دهد توضیح مختصری بدهید.
شرکت تعاونی «توسعه ایمن پرواز» با نام اختصاری «تاپ» در سال ۱۳۸۹ با این ایده که بازوی اجرایی دولت در بخش تخصصی هوانوردی باشد تشکیل شد. از دلایل تشکیل این شرکت تعاونی علاوه بر انگیزه های حرفه ای، کمک به معیشت کارکنان ودر راستای تسهیل در امور اداری، با استفاده از تخصص پرسنل سازمان هواپیمایی کشوری اشاره کرد. راه اندازی این شرکت تعاونی تلاشی بوده است برای استفاده از تخصص و تجربه کسانی که در زمینه صنعت هوایی آموزش دیده بودند و دولت برای آموزش آنها هزینه کرده بود. ما تلاش کردیم این افراد را در یک جا گرد هم بیاوریم و از تخصص و تجربه آنها استفاده کنیم.
طبق قانون، تعاونی ها برای برون سپاری بخش تصدی گری خدماتی که دولت ارائه می دهد در اولویت هستند و این یکی دیگر از انگیزه های تاسیس شرکت تعاونی توسعه ایمن پرواز است. با توجه به اینکه این تعاونی از نظر ملاحظات دولتی و حاکمیتی تحت کنترل و مورد اعتماد سازمان هواپیمایی کشوری است، با تاسیس این شرکت موافقت شد. به همین سبب برخی از مجوزهایی که امکان واگذاری آنها به غیر وجود ندارد، مانند مجوز اعمال نظارتها و بازرسی ها، به تعاونی تاپ واگذار شد. با همه این ها، شرکت تعاونی تاپ، در اصل یک شرکت نوظهور است چرا که بسیاری از مراحل قانونی ثبت و اخذ مجوز و نیز فراهم کردن الزامات تخصصی مورد نیاز شرکت تنها در ۶ سال گذشته پیگیری شده اند.
علی رغم بهره مندی شرکت تعاونی تاپ از انواع متخصصین صنعت هواپیمایی و هوانوردی، این سازمان مقررات سخت گیرانه تری نسبت به دیگر بخش های خصوصی برای شرکت تعاونی تاپ اعمال می کند تا شائبه سوء استفاده از موقعیت پیش نیاید. به عنوان مثال، اخذ مجوزهای اولیه برای راه اندازی شرکت تعاونی تاپ بیش از ۵ سال به طول انجامید.
*یکی از موارد انگیزشی که برای بهره گیری از ساختار تعاونی مورد اشاره قرار دادید، معافیت های مالیاتی بود که در مورد تعاونی ها اعمال می شود. به غیر از این مورد چه محاسن دیگری در بخش تعاون وجود دارد که موجب شده از این ساختار استفاده کنید؟
تخصص های صنعت هوانوردی پراکنده و چند شاخه است. گروه عملیات، خلبانان، مهمانداران، ایمنی زمینی، خدمات زمینی، مراقبت پرواز، اقدامات فنی، بازرگانی، اداری و مالی و تامین نیروی انسانی از شاخه های این صنعت هستند که هر کدام زیر شاخه های مربوط به خود را هم دارند. علوم مرتبط با هرکدام از این گروه ها و زیرشاخه ها نیز آنقدر گسترده و پراکنده هستند که هرگز نزد یک نفر جمع نمی شود. به عنوان مثال کسی که می خواهد خلبان شود باید با دروسی مانند هواشناسی، فیزیولوژی بدن، روانشناسی فردی و موتور هواپیما آشنایی نسبتاً کاملی داشته باشد. مطالعه این طیف وسیع از علوم هم آمادگی ذهنی فوق العاده بالایی می طلبد. از طرف دیگر، صنعت هوانوردی به حدی مهم و استراتژیک است که در برجام، نه تکنولوژی هوانوردی بلکه محصولات هوانوردی را وجه معامله مذاکرات قرار می دهند. از دلایل انتخاب الگوی تعاونی، استفاده از این دانش پراکنده و جلوگیری از انتقال ناقص آن به نسل بعدی است. به همین جهت یکی از دپارتمان های مهم تعاونی تاپ بخش آموزش است. ما در این دپارتمان قصد داریم نسل بعدی صنعت هوانوردی را تربیت کنیم.
* با دانشگاه هایی که در این زمینه دانشجو می پذیرند هم ارتباط دارید؟
بله، دانشگاهی که به صورت خاص در این حوزه فعالیت می کند دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری است . ما با این دانشکده ارتباط تنگاتنگ داریم. همچنین با مراکز آموزش علمی و کاربردی، مراکز آموزشهای تخصصی پراکنده و حتی آموزشگاه هایی که در شرکت های نظامی فعالیت دارند در حوزه هوانوردی غیر نظامی تعامل و ارتباط داریم. قراردادهایی را با مراکز آموزشی خارج از کشور امضا کرده ایم تا از دانش اساتید آنها استفاده کنیم و چند دوره آموزشی به صورت نمونه برگزار کرده ایم.
* یکی از مسائلی که می تواند حوزه فعالیت های یک تعاونی را گسترده تر کند، ارتباط تعاونی با گروه بزرگتری از مخاطبان است. گروه های هدفی که می توانند از خدمات تعاونی شما استفاده کنند از عامه مردم هستند؟
در بخش آموزش سیاست ما این است که از عامه مردم شروع کنیم. به عنوان مثال با کمیته امداد امام خمینی (ره) تفاهم نامه ای مبنی بر توانمند سازی مدد جویان این کمیته امضا کرده ایم. بر طبق این تفاهم نامه افرادی که توانمندی مالی برای پرداخت هزینه های دوره آموزشی را ندارند با ۵۰ درصد تخفیف آموزش می دهیم. همچنین برای کارفرمایانی که این افراد را به کار بگیرند هم امتیازاتی قائل شده ایم که از آن جمله می توان به معافیت دو ساله از پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی این کارکنان اشاره کرد.
نکته دیگری که می توانم به آن اشاره کنم موضوع اشتغال خلبانان است. ما حدود ۳ هزار خلبان دارای گواهینامه در کشور داریم که این خلبانان اغلب با هزینه های شخصی خود در این دوره ها شرکت کرده اند. متوسط هزینه دوره های خلبانی چیزی حدود یک صد میلیون تومان است و این یعنی ۳۰۰ میلیارد تومان برای آموزش این خلبانان، هزینه شده است. از طرف دیگر در بخش هلیکوپتر کمبود خلبان داریم. با یک شرکت اروپایی قراردادی منعقد کرده ایم که به موجب آن خلبانان هواپیما پس از شرکت در دوره های استاندارد اروپا بتوانند با تغییر مجوز هواپیما به هلیکوپتر وارد بازار کار شوند. لازم به ذکر است که هزینه های این دوره ها به عهده شرکت خارجی است. پس از نیاز سنجی و مشورت با سازمان هواپیمایی کشوری به آموزش مهماندار و خلبان اقدام می کنیم. علاوه بر اینها، ما تنها شرکتی هستیم که دوره آموزشی امنیت هوانوردی برگزار نماید.
*راه اندازی این دوره ها برای اولین بار انجام می شود یا از قبل وجود داشته است؟
این دوره ها از قبل تعریف نشده، بنابراین باید طرح درس آن طراحی شود و اساتید تربیت شوند و آموزشگاه های خصوصی این سرمایه گذاری را انجام نمی دهند. از آنجایی که سیاست ما تامین نیاز سازمان هواپیمایی کشوری است اقدام به برگزاری این دوره آموزشی کرده ایم. آموزش امنیت هوانوردی در خارج از کشور با توجه به هزینه های رفت وآمد و اقامت و غیره… حدود ۳۰ میلیون تومان هزینه دارد اما شرکت تاپ همان دوره آموزشی را با همان کیفیت با ۳۰۰ هزار تومان برگزار می کند.
*شرکت تعاونی شما چند عضو دارد؟
شرکت تعاونی تاپ ۲۸۰ عضو دارد که همه از کارکنان سازمان هواپیمایی کشوری هستند و البته امکان عضو شدن در تعاونی فقط برای پرسنل و بازنشستگان سازمان هواپیمایی کشوری وجود دارد. ما تنها شرکت تعاونی هستیم که از سازمان هواپیمایی کشوری مجوز فعالیت داریم. در سازمان هواپیمایی کشوری پیش از این تعاونی های دیگری هم جود داشت، مثلاً تعاونی مصرف و تعاونی مسکن، اما هیچ تعاونی تخصصی غیر از تعاونی توسعه ایمن پرواز در زیر مجموعه سازمان وجود ندارد.
ما با سالها مطالعه و تجربه به این نتیجه رسیدیم که مشکلات صنعت هوایی ایران تنها در قالب تعاونی قابل حل است و اگر در کشور بستری تحت عنوان تعاونی ها نداشتیم حل برخی از مسائل صنعت بسیار دشوار بود. البته امتیازاتی که در سالهای اخیر برای تعاونی ها در نظر گرفتند این بستر را فراهم کرد.
*یعنی به نظر شما تعاونی ها در تسهیل بستر فعالیت های مرتبط با صنعت هوایی نقش مهمی داشته اند؟
ما سالها است به آموزشگاه های خصوصی می گوییم به سمت آموزش هایی بروید که نیاز صنعت هوانوردی کشور است اما آموزشگاه ها تمایل ندارند به حوزه های جدید و امتحان نشده وارد شوند. تعاونی ما زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری این کار را انجام می دهد و در اصل بستر را برای بخش خصوصی مهیا می کند و به آنها این اطمینان را می دهد که بتوانند وارد حوزه های آموزشی جدید شوند. در این صنعت بسیاری از امور به صورت سنتی انجام می شود به عنوان مثال آموزش های صدور و فروش بلیت هواپیما ۵۰ سال است که به همین صورت است در حالی که ابزار بلیت فروشی از اساس تغییر کرده است. ما تلاش کرده ایم این سیستم سنتی را با آموزش عوض کنیم. ما با شرکت های دانش بنیان توافق کردیم که سیستم های کنترل خروج (DCS) فرودگاهی را بومی سازی کنیم و در حال حاضر این قابلیت در کشور وجود دارد و نیازی به واردات این سیستم ها از خارج از کشور وجود ندارد اما متاسفانه شاهد هستیم که هنوز این سیستم ها وارد می شوند. در فرودگاه های ما به ازای هر مسافر بین ۱.۵ تا ۲ دلار به یک شرکت خارجی پرداخت می شود فقط برای این که یک این شرکت خارجی یک نرم افزار نصب کرده است. ما با همکاری شرکت های دانش بنیان این سیستم را طراحی کرده ایم و حاضریم حتی به صورت رایگان سیستم های سخت افزاری را در فرودگاه بگذاریم. از ویژگی های این سیستم کنترل خروج داخلی می توان به عدم قطعی سیستم، عدم خروج اطلاعات از کشور و کاهش تاخیر در پروازها اشاره کرد. علاوه بر این سیستم خودپردازی را طراحی کرده ایم که اگر مسافر توشه همراه نداشته باشد می تواند با کارت ملی در عرض حداکثر ۱۵ ثانیه کارت پرواز دریافت کند. گردآوری این حجم از دانش و تخصص در حوزه های مختلف از جمله IT ، رزرواسیون، خدمات فرودگاهی و امنیت تنها در قالب تعاونی انجام شدنی بود. ما بستر مناسبی را برای تامین تخصصی بخش هایی که در صنعت هوانوردی مغفول مانده است داریم.
*در واقع شما علاوه بر حوزه آموزش در حوزه تولید هم فعالیت می کنید…
آموزش تنها یکی از دپارتمان های شرکت تعاونی ایمن پرواز است. ما در بخش خودکفایی با شرکت های دانش بنیان همکاری داریم. با اتحادیه هوافضا یک شرکت دانش بنیان مشترک به نام «پادیکو» تاسیس کرده ایم که کارهای مطالعاتی و فنی را انجام می دهد. ایده های جوانان نخبه و با انگیزه در اغلب موارد خام و آکادمیک است اما با تلفیق دانش و تجربه و دانشی که در تعاونی وجود دارد تبدیل به یک محصول کاربردی می شود و ما در این شرکت تعاونی همین هدف را پیگیری می کنیم.
*در صحبت های ابتدایی تان از تسهیلات اداری گفتید. به نظر شما برای کاهش بوروکراسی اداری چه کارهایی می توان انجام داد و شما در مجموعه تعاونی خودتان چه اقداماتی در این زمینه انجام داده اید؟
ما به جهت گستره فعالیتی که در تعاونی داریم می توانیم هر دریچه ای را به سمت بازار باز کنیم اما دریچه ای که در چارچوب قانون و شرع باشد. فعالیت هایی که در تعاونی انجام می گیرد باعث می شود که جامعه هدف از مراجعه به فردی خاص برای انجام کار بی نیاز شود و از کارشکنی جلوگیری می شود. از طرف دیگر سود حاصل از فعالیت شرکت به اعضا پرداخت می شود و آنها را نیز از انجام کارهای غیر قانونی بی نیاز می کند. به عنوان مثال وقتی یک دوره آموزشی در کشور وجود ندارد و هزینه فرستادن کارکنان به دوره های آموزشی خارج از کشور سرسام آور باشد، برخی به استفاده از رابطه ها به جعل مدرک روی می آورند. وقتی این دوره آموزشی در کشور برگزار شود راه این فسادها بسته می شود.
*آیا فعالیتی هم در زمینه گردشگری داشته اید و به این حوزه هم ورود کرده اید؟
مقدمات ورود به گردشگری هم انجام دادیم و آژانس هواپیمایی تاسیس کردیم. البته تا به حال عمدتاً در زمینه تامین زیر ساخت ها فعالیت کردیم.
*در کنار همه مزیت ها و محاسنی که برای تعاونی ها بر شمردید، فکر می کنید ساختار و قالب تعاونی در مقایسه با سایر ساختارهای حقوقی برای کسب و کار، چه مشکلاتی دارد؟
یکی از مشکلاتی که با آن مواجه هستیم سیستم های حقوقی اداره تعاون است که چابکی تعاونی ها را از آنها می گیرد. به عنوان مثال فرض کنید برای گرفتن یک مجوز باید تغییراتی در اساسنامه بدهیم. برای این کار باید اول مجمع عمومی بگذاریم که گاهی به حد نصاب نمی رسد و باید دوباره جلسه برگزار کنیم. بعد از برگزاری جلسه و تصویب تغییرات باید به اداره تعاون برود و بررسی های لازم صورت گیرد و ایرادات به تعاونی اعلام شود. پس ار اعلام ایرادات باید دوباره مجمع برگزار کنیم و پس از تایید اداره تعاون به اداره ثبت شرکت ها ارجاع داده شود و در صورت وجود ایراد این مراحل دوباره تکرار شود. این مراحل وقت گیر چابکی بخش تعاون را می گیرد و سرعت انجام کارهار را کاهش می دهد. این مشکلات مربوط به همه تعاونی ها است. اگر هدف تعاونی ها این است که تسهیل کننده امور باشند چرا خودشان با این مشکلات رو به رو هستند؟ قانون آگهی دادن برای برگزاری مجامع یکی از قوانینی است که به روز نیست. با یک پنل پیامک همه اعضا از برگزاری مجمع اطلاع پیدا می کنند در حالی که هیچ کس آگهی روزنامه ای را نمی بیند. ما امکانات و تکنولوژی جدید را رها کرده ایم و مقررات ۷۰ سال پیش را اجرا می کنیم. بخش خصوصی این مشکلات را ندارد. رییس یک شرکت خصوصی به راحتی می تواند هر بندی را به اساس نامه اضافه کند یا از آن کم کند اما در بخش تعاون چندین مانع پیش روی ما وجود دارد.
*ارزیابی شما از صنعت هوایی و آینده آن در ایران و جهان چیست؟
نه فقط صنعت هوانوردی بلکه همه بخش های صنعت در حال انفجار دانش است و تمام زیر ساخت های جهش بزرگ علمی در کشور فراهم است. وضع تحریم ها اگرچه از لحاظ سرویس دهی ما را با مشکل مواجه کرد اما واقعیت این است که در ایجاد تخصص ها، به ویژه در صنعت هوانوردی بسیار به ما کمک کرد. ما به خاطر نیاز مجبور شدیم بسیاری از نرم افزارها و سخت افزارها را بومی سازی کنیم. از طرفی ما از نظر نیروی انسانی در کشور هیچ کمبودی نداریم و بستر های آموزشی کاملا فراهم است. در بازرسی های انجام گرفته توسط سازمان ملل در زمینه صنعت هوایی، ایران قبل از آمریکا و در رتبه نهم قرار گرفت. تفکر تعاون هم در این زمینه به کمک ما آمده است و من معتقدم تعاونی ها سرعت پیشرفت کشور را به صورت نمایان رشد می دهند. از طرف دیگر، استفاده از شرکت های دانش بنیان و ایجاد بازار رقابتی هم می تواند به این روند سرعت بدهد.
