مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف از شرایط کنونی این صنعت می گوید کمتر خانه‌ای را در کشورمان می‌بینیم که خالی باشد؛ خالی از قالی. حتی در خانه‌هایی که به سبک‌های مدرن طراحی شده‌اند وسط یا گوشه‌ای از آن و یا حتی روی دیوارهایش تکه‌ای قالی می‌بینیم. هرچند گاهی فرش‌هامان برای زینت‌بخشی خانه […]
مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف از شرایط کنونی این صنعت می گوید
کمتر خانه‌ای را در کشورمان می‌بینیم که خالی باشد؛ خالی از قالی. حتی در خانه‌هایی که به سبک‌های مدرن طراحی شده‌اند وسط یا گوشه‌ای از آن و یا حتی روی دیوارهایش تکه‌ای قالی می‌بینیم. هرچند گاهی فرش‌هامان برای زینت‌بخشی خانه و نه به عنوان زیراندازی نرم به مانند گذشتگانمان، استفاده می‌شوند اما کف بیشتر خانه‌های قدیمی و سنتی در روستاها و شهرستان‌ها هنوز هم پر از فرش است و پُشتی‌هایی که روی لبه قالی به دیوار تکیه داده شده‌اند. همه می‌دانیم که فرش در خانه ایرانی عضو ثابتی است که گرچه شکل آن عوض می‌شود اما جایش خالی نیست همانگونه که گزنفون تارخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش نوشته است: «ایرانیان برای اینکه بسترشان نرم باشد قالیچه زیر آن می‌گسترانند».
توان خرید مردم به پای فرش ایرانی نمی‌رسد
در حالی که فرش ایرانی هویت ایرانی را نشان می‌دهد بسیاری از مردم توان تهیه آن را ندارند؛ قیمت فرش‌های دستباف به قدری بالاست که افراد ترجیح می‌دهند به خریدنشان حتی فکر هم نکنند. یک دختر جوان که درگیر خرید جهیزیه است به تعاون آنلاین می‌گوید: «من خیلی به فرش دستباف علاقه دارم چون هم زیباتر است و هم ماندگاری بیشتری دارد و با گذشت زمان همچنان خوشرنگ باقی می‌ماند اما آن‌قدر واسطه‌های فرش دستباف قیمت را بالا برده‌اند که نمی‌توانیم بخریم، اگردولت خودش از بافنده‌ها فرش‌ها را بخرد و مستقیما به مردم بفروشد خیلی بهتر می‌شود.» اینطوری بافنده‌ها هم کمتر ضرر می‌کنند. عبداله بهرامی مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف ایران در پاسخ به این سؤال که آیا امکان کاهش قیمت‌ها وجود دارد می‌گوید:« قیمت تمام شده فرش دستباف در کشور چه در بخش تعاونی و چه در بخش خصوصی بالاست و این هم به دلیل افزایش قیمت بالای مواد اولیه در سه چهار سال اخیر و هزینه‌های جانبی مانند هزینه حمل و نقل و بیمه است. از سوی دیگر حمایتی هم برای اینکه بتوانیم یک شبکه تولید و توزیع گسترده و مکانیسمی داشته باشیم که در بخش تعاون قیمت نهایی کمتر شود صورت نگرفته‌است. به گفته او عرصه فرش یک عرصه کلان و فرایندی اعم از ریسندگی، رنگرزی، بافتن و تولید و عرضه است که لازمه همه این‌ها در اختیار داشتن سرمایه کافی است و ما در این باره برنامه‌هایی تنظیم کرده و به معاون تعاون هم ارائه کرده‌ایم تا تولید فرش از این حالت رکود خارج شود و قیمت تمام‌شده فرش بهتر شود. همچنین بیشترین کاری که انجام شده در بخش تعاون بوده و آن هم ایجاد اشتغال برای حدود۲۰۰۰ نفر از بافندگان با ایجاد کارگاه برای آن‌ها بوده است.
صادرات فرش به مانند گذشته نیست
فرش ایرانی یکی از صادرات غیرنفتی مهم کشور است که طرفداران زیادی در میان برخی از کشورهای جهان دارد و مردمان کمتر کشوری هستند که آوازه فرش ایرانی به گوش‌شان نخورده باشد اما آیا همچون گذشته فرش ایرانی حرف اول را می‌زند؟ عبداله بهرامی در پاسخ به این سوال به تعاون‌آنلاین می‌گوید:« رتبه ایران همچنان در صادرات فرش دستباف اول است اما متأسفانه میزان صادرات نسبت به سال‌های گذشته سیر نزولی داشته و نرخ صادارت فرش دستباف در سال ۹۴ درحدود ۳۰۰ میلیون دلار بوده‌است.» به گفته بهرامی کشور آمریکا در پنج سال اخیر به دلیل تحریم‌ها ورود و خرید هرگونه فرش ایرانی را به این کشور ممنوع کرده و این در حالی است که پیش از این آمریکا نخستین خریدار فرش دستباف ایرانی بود اما در سال ۹۴ حدود ۹ میلیون دلار صادرات فرش به این کشور داشته‌ایم.
رقبا وارد کارزار شده‌اند
شاید در بازارهای سنتی گذشته کیفیت جنس و اعتبار فروشنده بیشتر از هرچیزی اهمیت داشت اما امروزه در جهانی هستیم که بهترین محصولات هم بدون تبلیغات مجذوب‌کننده نمی‌توانند در بازارها جا باز کنند و همه می‌دانیم که تبلیغ خوب ضمانتی برای فروش کالاست. فرش ایرانی هم از این قاعده مستثنا نیست. وقتی پای رقیبانی در میان است که بازاریابی گسترده‌ای دارند ما هم باید دست بجنبانیم و هرچه سریع‌تر قدمی برداریم تا فرش ایرانی همچنان طرفدارنش را حفظ کند. مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف می‌گوید که درحال حاضر کشور هند به دلیل دارا بودن نیروی کار ارزان و بازاریابی و تبلیغات مستمر بزرگترین رقیب ما در حوزه فرش دستباف است. هند همچنین بازار آمریکا را در چند سالی که ما حضور نداشتیم کاملا پوشش داده‌است. پاکستان، افغانستان و ترکیه نیز به این صنعت ورود پیدا کرده‌اند.
به گفته بهرامی کشورهای حوزه عربی، آلمان، روسیه، چین ژاپن و آفریقای جنوبی بازارهای هدف ما هستند و حضور مستمر و تبلیغات گسترده در بازارهای هدف و برگزاری نمایشگاه مسئله بسیار مهمی است و می‌افزاید: «در کل کشور بودجه‌ای برای تبلیغات فرش دستباف در نظر گرفته نشده و اگر هم شده در بخش دولتی و آن هم رقم ناچیزی است. بازاریابی باید به صورت علمی و هدفمند صورت بگیرد تا بتوانیم حضور قابل قبولی در عرصه جهانی داشته باشیم. در حال حاضر بیشتر نمایشگاه‌های فرش به صورت سنتی برگزار می‌شود و این مانع توسعه در بخش نمایشگاهی است. ما حتی در تولید و صادرات هم نگاه سنتی داریم که دیگر جواب نمی‌دهد.»
باید در تولید، طرح و رویکرد فروش تغییر ایجاد کرد و همه این‌ها نیازمند این است که دانشگاه و تحصیل‌کرده‌های رشته فرش به بخش سنتی وصل و حمایت شوند. با سبک و سیاقی کنونی نمی‌توانیم بازارهای جدید را جذب کنیم.
وقت انعطاف فرا رسیده است
تفاوتی که در این سال‌ها نسبت به گذشته دیده می‌شود ظهور طرح‌ها و رنگ‌های جدید در فرش هاست. ما حتی فرش‌هایی می‌بینیم که به شکل دایره هستند و لزوما دیگر به شکل مربع نیستند. به نظر می‌رسد که سلایق متنوعی به وجود آمده که برای جذ‌ب‌شان وقت آن رسیده‌است انعطاف به خرج دهیم. همانگونه که بهرامی اشاره می‌کند: «یکی از دلایل پیشرفت کشورهای رقیب ما نگاه صنعتی و فراصنعتی آن‌هاست. آن‌ها به صورت هدفمند و با تعداد اندکی فرش در نمایشگاه‌ها شرکت می‌کنند و بیشتر تولیداتشان بر اساس سفارش‌هایی است که در نمایشگاه‌ها می‌گیرند و این اقدام مانع از انبارشدن فرش‌ها می‌شود. اما در ایران بر اساس نیاز مشتری عمل نمی کنیم و از قبل فرش‌ها را می‌بافیم سپس عرضه می‌کنیم و انتظار داریم مصرف کننده همان فرشی را که ما بافته‌ایم بخرد. به گفته مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف ایران همه این عوامل باعث شده که تنها صنعت بومی کشور که بیش از ۷۰ درصد ارزش افزوده دارد، روند کاهشی داشته باشد همچنین بسیاری از افراد می‌توانند با شرکت در این عرصه به اقتصاد خود و خانواده‌شان کمک کنند. دنیا ایران را با فرش می شناسد و نخستین برند ایرانی فرش است. اگر مسئولان این عرصه غفلت کنند این موهبت را که هم موجب ایجاد اشتغال می شود و هم می‌تواند مانع از مهاجرت به شهرها شود از دست می‌دهیم.
