پیمان باباخانلو[۱] انقلاب صنعتی چهارم بر تغییرات سریع فناوری، صنایع و الگوهای اجتماعی و عملیاتی که در قرن حاضر به منظور افزایش ارتباطات متقابل، اتوماسیون و هوش مصنوعی رخ داده است، تأکید دارد. این رویکرد صنعتی جدید که از طریق درهم آمیختگی فناوریها بر پایه سامانههای فیزیکی سایبری، تحول دیجیتال و اینترنت ایجاد […]
پیمان باباخانلو[۱]
انقلاب صنعتی چهارم بر تغییرات سریع فناوری، صنایع و الگوهای اجتماعی و عملیاتی که در قرن حاضر به منظور افزایش ارتباطات متقابل، اتوماسیون و هوش مصنوعی رخ داده است، تأکید دارد. این رویکرد صنعتی جدید که از طریق درهم آمیختگی فناوریها بر پایه سامانههای فیزیکی سایبری، تحول دیجیتال و اینترنت ایجاد شده است، پیامدهای متحولانهای را برای صنعت و اقتصاد به همراه داشته و از نظر مقیاس، پوشش و پیچیدگی با هیچکدام از تجربیات گذشته بشر قابل مقایسه نیست.
در همین راستا یکی از مباحث نوین در حوزه حکمرانی، به کارگیری مفاهیم دیجیتالسازی و فناوری اطلاعات در مدیریت، چه در سطح کلان و چه در سطح سازمانها، شرکتها و تشکلهای مردم نهاد است. کاربرد این فناوریها میتواند در پیشبینی بهتر، تصمیمگیری آگاهانهتر، نظارت فراگیرتر، ایجاد ساختارهای قویتر در بازار و دستیابی به آیندهای پایدارتر یاری رساند.
در چنین شرایطی، با توجه به اهداف والای بخش تعاونی، این رکن از اقتصاد کشور میتواند در شناسایی حوزههای سرمایهگذاری و فراهم نمودن ساختارهای متناسب با فناوریهای یاد شده و همچنین توانمندسازی و بهرهبرداری از نیروی انسانی کارآمد، متخصص، جوان و پویا موثر واقع شده و به عنوان حلقه مفقوده توسعه، با مشارکت دادن اقشار جامعه در توسعه فعالیتهای اقتصادی و تصمیمسازیها و سیاستگذاریهای این حوزه، زمینه اجرای بهتر فعالیتها و مانعزداییها را فراهم سازد.
یکی از پایههای اساسی توسعه صنعتی، دانشمحور بودن آن است. امروزه، اغلب کشورهای پیشرفته جهان، بحرانهای مختلف اجتماعی، اقتصادی و … را با استفاده از توان و ظرفیت شرکتهای دانشبنیان خود مدیریت مینمایند.
تعاونیهای دانشبنیان با تکیه بر داشتههای علمی خود و فناوریهای نوین عصر دیجیتال از یکسو و بهرهمندی از سرمایههای مردمی از سوی دیگر، میتوانند نقشی برجسته در توسعه اقتصادی ایفا نمایند. به ویژه که ریسک سرمایهگذاری در اقتصادهای دانشبنیان نیز پایینتر است. تلفیق فعالیتهای دانشبنیان با سرمایه اجتماعی تعاونیها میتواند کلید طلایی نیل به توسعه اقتصادی پایدار باشد.
شبکه سازی، موضوع مهم دیگری است که در عصر انقلاب صنعتی چهارم مورد توجه واقع شده است. شبکه سازی یک تعامل دوطرفه است که طرفین از آن سود میبرند، به گونهای که با دستیابی به منابع و اطلاعات جدید، هوش خلاق را بهبود میبخشد. ساختار شبکهای تعاونیها میتواند به عنوان یک مجموعه با کارآمدی بالا در ساختار نظام بازاریابی کشور ایفای نقش کند. هوش رقابتی که شامل قدرت جمعآوری، تجزیه و تحلیل و استفاده از اطلاعات گردآوری شده در مورد رقبا، مشتریان و عوامل بازار است و باعث ارتقاء مزیت رقابتی میگردد، با شبکهسازی عمودی و افقی تقویت میشود. بر پایه اصول جهانی تعاون نیز، راه رسیدن به توان بالقوه اقتصادی و اجتماعی و به فعل در آوردن آن، همکاری جدی تعاونیها با یکدیگر است و بر این اساس، لازم است که تعاونیها با ایجاد و گسترش تشکلهای صادراتی، بازاریابی و اتحادیههای تجاری خود را مهیای پذیرش تراز نوین اقتصاد جهانی نمایند.
تعاونیها همچنین مانع از بروز پدیده انحصار در فعالیتهای اقتصادی شده و به رقابتی شدن اقتصاد یاری میرسانند. در این تشکلهای مردمی، آموزش از اصول اولیه بوده و توسعه و توانمندسازی منابع انسانی مبتنی بر آموزش و ارتقاء مستمر دانش و مهارت اعضاء و مدیران همواره مورد توجه قرار میگیرد.
صاحب نظران بر این عقیدهاند که تعاونیها قادرند با سرمایهگذاری در منابع انسانی و استقرار سیستمهای هوشمند مدیریت سرمایه اجتماعی موجبات افزایش بهرهوری، بهبود کیفیت تولید و خدمات، کسب دانش و اطلاعات روز و نهایتاً دستیابی به جایگاه اقتصادی توانمند را فراهم آورده و از شرایط جدید دهکده جهانی به عنوان فرصتی در جهت رشد و ارتقای خود بهرهبرداری نمایند.
با نگاهی دیگر میتوان گفت که در انقلاب صنعتی چهارم، تعاونیها نه تنها به عنوان سازمانهای کسب و کار، بلکه به عنوان یک کانون فرهنگی همگام با تغییر فناوریها به منظور ایجاد بافت نوین اجتماعی و محل تربیت، آموزش و توانمندسازی انسانها به شمار میروند و از نظر مکتب تعاون، آموزش و پرورش پایه اصلی کلیه پیشرفتهای اجتماعی و اقتصادی است.
این همان رویکردی است که تحقق شعار سال ۲۰۲۳ اتحادیه بینالمللی تعاون را از طریق ترویج کار مشارکتی و با الهام از ارزشها و اصول نهضت تعاون به دنبال خواهد داشت:
«تعاونیها برای توسعه پایدار[۲]»
مشاور اقتصادی معاونت امور تعاون (وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) و رئیس انجمن علمی تعاون ایران[۱]
[۲] Cooperatives for Sustainable Development