مدیر بازرگانی شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان:فعالیت شرکت‌های صادرکننده پسته توسط ارگانی مستقل سازماندهی و نظارت شود

ایران و آمریکا دو کشور اصلی در زمینه تولید و صادرات پسته در جهان به شمار می‌روند. شرکت‌هایی که اکنون در حال فعالیت گسترده در این زمینه هستند رقبای جدی برای شرکت‌های پسته ایران خواهند بود. در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۴ آمریکا، ایران، ترکیه، سوریه و اتحادیه اروپا پنج تولیدکننده اصلی پسته بوده‌اند. استان کرمان و شهرستان رفسنجان مراکز اصلی تولید پسته در ایران هستند. میزان تولید پسته در ایران در سال‌های اخیر روند روند کاهشی داشته‌است. از سوی دیگر به دلیل تحریم‌های گسترده علیه ایران، صادرکنندگان پسته برای دور زدن تحریم‌ها محصول خود را با نام شرکت‌های خارجی به فروش می‌رساندند که هم از نظر مالی و هم از نظر اعتبار برای صادرکنندگان ایرانی آسیب بزرگی تلقی می‌شود.
شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان ۳۵ سال است که تأسیس شده و هدف آن ساماندهی وضعیت صادرات و تثبیت قیمت خرید پسته است. تعاون‌آنلاین با محمود صادقی مدیر بازرگانی این شرکت درباره جزئیات فعالیت‌ها و مسائل پیش روی تعاونی پسته رفسنجان گفت‌وگو کرده‌است.

چه تعداد از تولیدکنندگان پسته در شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان عضو هستند؟
امروزه بالغ بر ۷۵ هزار تولیدکننده که شامل ۹۰ درصد از کل پسته‌کاران کشور است در عضویت شرکت قرار دارند.

میزان تولید پسته در کشور چقدر است؟
در مجموع مطابق آمارهای منتشر شده از سوی وزارت جهادکشاورزی در فاصله سال‌های ۶۱ تا ۹۳ سطح زیر کشت پسته از حدود ۴۰ هزار هکتار به بیش از ۴۴۶ هزار هکتار (بارور و غیر بارور) افزایش یافت. همچنین به دنبال افزایش سطح زیرکشت، میزان تولید محدود در سال¬های اولیه بعد از انقلاب، امروزه به بیش از ۲۵۰ هزار تُن در سال ۱۳۹۴ افزایش یافته است.

صادرات پسته در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ کاهش یافته است، چرا؟
میزان صادرات پسته تا اواخر دهه ۶۰ حدود ۶ هزار تن در سال بود که به تدریج هر سال افزایش¬یافت تا اینکه در سال ۱۳۹۳ این رقم با رشدی چشمگیر به حدود ۱۸۳ هزار تُن رسید اما در سال ۱۳۹۴ با کاهش ۵۳ هزار تُنی به حدود ۱۳۰ هزار تُن تغییر پیدا کرد. این تغییر و تحول در شرایطی روی داد که اولا پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، اصلی¬ترین واردکننده پسته ایران یعنی آمریکا از فهرست شرکای تجاری حذف شد و دوما بسیاری از کشورهای اروپایی و حتی آسیایی با این محصول آشنا نبودند.
میانگین صادرات پسته ایران به اروپا طی دهه¬ها¬ی ۷۰ و ۸۰ که فراتر از ۸۶ درصد بود با آغاز تحریم¬ها به کمتر از ۸ درصد کاهش¬ یافته¬است. اما زیان اصلی نه در کاهش صادرات و یا واگذاری بازار به آمریکا و یا اتلاف منابع سنگین بازارسازی بود، بلکه خسارت اصلی از دست¬دادن سیطره و جایگاه پسته ایران در بازارهای بین¬المللی بود که صادرکنندگان را مجبور می¬کرد برای دور زدن تحریم، صادرات خود را با نام شرکت¬های خارجی صادر و ارز آن را با نام آن شرکت¬ها به فروش برسانند. این عمل علاوه بر تحمیل هزینه¬های سنگین باعث محو موجودیت صادرکنندگان ایرانی می‌شد. از این رو پیشنهاد می‌شود علاوه بر برگشت شرایط به وضعیت پیش از تحریم، بنیه مالی و اجماع عمومی برای حضور پررنگ در بازارهای سنتی ایران تقویت شود.

تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان چه اقداماتی برای جلب بازارهای خارجی انجام داده است؟
این شرکت با برنامه¬ریزی هدفمند و اقداماتی نظیر ایجاد دفاتر نمایندگی بازاریابی و فروش در برخی کشورهای اروپایی، آسیای میانه، برپایی و حضور مستمر و فعال در نمایشگاه¬های بین¬المللی و عرضه پسته ایران به صورت رایگان و احداث کارخانه فراوری و بسته¬بندی پسته در رفسنجان و شهر هامبورگ آلمان (تا پیش از شکل-گیری تحریم¬ گسترده ایران)، پسته را در سبد مصرفی خانوارهای اروپایی و آسیایی وارد کرد، ضمن آن که با به کارگیری شیوه¬های مکانیزه و نوین جمع¬آوری، نگهداری و فرآوری، گام بلندی در جهت حفظ و ارتقای سلامت محصول برداشت. تعاونی با بازارسازی مستمر نقشی ماندگار در توسعه بازار ایفا کرده‌است. ماحصل اقدامات فوق این بود که پسته ایران به بیش از ۹۰ کشور صادر می¬شد و قطعا با عملیاتی¬شدن برنامه¬های شرکت و اضافه¬شدن بازارهای آسیای شرقی (به ویژه چین) و آمریکای جنوبی این رقم افزایش چشمگیر می-یافت. اما متاسفانه با سلسله اقداماتی که از سوی دولت پیشین از سال ۱۳۸۵ کلید خورد با دولتی¬کردن جمع-آوری پسته که از سوی استانداری کرمان صورت¬گرفت و تاسیس شرکت ایرانیان که زیان سنگینی داشت و راکد رها شد ضربات جبران¬ناپذیری به اقتصاد پسته و ظرفیت¬های تولیدی و صادراتی کشور وارد شد.

از صحبت‌های شما پیداست که وضعیت اقتصادی تعاونی پسته نسبت به گذشته افت داشته‌است. لطفا بیشتر توضیح دهید.
نگاهی بر عملکرد شرکت در سه دهه اخیر حکایت از آن دارد که این مجموعه می¬توانسته است با اقداماتی از قبیل تجمیع تولیدکنندگان، تعیین قیمت خرید عادلانه توام با سود مناسب برای تولیدکننده، احداث مراکز خرید و جمع¬آوری در نقاط پسته¬خیز با میلیاردها ریال سرمایه¬گذاری که موجب تسهیل فرایند خرید شده است، احداث بیش از یکصد هزار مترمربع انبار، سیلو و کارخانه‌های پیشرفته فراوری با هزینه¬ای نزدیک به ۶۰۰ میلیارد ریال، ایجاد دفاتر نمایندگی در اروپا و آسیا به منظور معرفی و بازاریابی پسته ایران در بازرهای جهانی و در نتیجه گسترش تقاضا برای آن و برخی اقدامات دیگر، میل و اشتیاق باغداران به تولید محصول بیشتر و با کیفیت بهتر را افزایش دهد و به صنعت تولید پسته در کشور رونق بخشد. در نتیجه‌ی اجرای سیاست¬های فوق، زمینه حضور سایر افراد در عرصه صادرات پسته فراهم آمده و در واقع شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان با سیاست‌گذاری¬های مناسب خود چتری را گسترانیده که در سایه آن امکان فعالیت دیگران در شرایط رقابتی فراهم شده است.
متاسفانه واقعیت این است که در دهه اخیر و در نتیجه برخی عوامل از جمله سیاست¬های ناصحیح دولت گذشته وضعیتی کاملا متفاوت با آن‌چه که انتظار می¬رفت، حاصل شد. بدین مفهوم نه تنها حمایتی صورت نگرفت، بلکه وضعیت به گونه¬ای رقم خورد که امروز آرزو می¬کنیم که ای کاش به ۱۰ سال قبل باز می¬گشتیم.

هزینه‌های تولید و بازاریابی پسته چقدر است؟
هزینه¬های تولید و بازاریابی پسته در دهه اخیر از روندی بسیار نگران¬کننده برخوردار بوده¬است. در دهه اخیر هزینه تولید هر تن پسته با رشدی حداقل ۱۰ برابری از ۲۲۰۰ تومان به بیش از ۲۰ هزار تومان افزایش یافته-است، حال آن که قیمت خرید پسته صادراتی در بهترین حالت فراتر از ۲۷ هزار تومان نیست که به عبارتی تنها معادل ۲۲۰ درصدرشد داشته است. این در شرایطی است که کشاورزان معمولی ترکیبی از محصول با کیفیت¬های مختلف مانند دهان‌بسته را تولید و تحویل می¬دهند، لذا قیمت دریافتی تولیدکننده عملا در حدود ۷۰ درصد رقم ذکر شده¬است. بنابراین به وضوح می¬توان دریافت که ادامه روند کنونی به ضرر تولیدکنندگان بوده و قطعا در آینده¬ای نزدیک شاهد کاهش شدید در سطح زیرکشت و تولید خواهیم بود. از سوی دیگر مقایسه هزینه¬های بازاریابی و فروش شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان و درآمد حاصل از فروش محصول، وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای را نشان می¬دهد. هزینه¬های بازاریابی و فروش شرکت شامل انبارداری، حمل¬ونقل، آزمایشات، تبلیغات و غیره بسیار افزایش داشته¬است، حال آن‌که قیمت فروش هر کیلو پسته نه تنها رشدی نداشته بلکه با عمل دامپینگ پسته امریکا، قیمت هر کیلو پسته در بازار خاور دور از ۵/۹ دلار در کیلو به کمتر از ۲/۸ دلار در هر کیلو کاهش یافته¬است. بدون شک ادامه این وضعیت به تضعیف بنیه مالی شرکت منجر شده و آینده صنعت پسته با بحران جدی مواجه خواهد شد.

برای رفع مشکلات مالی تعاونی چه پیشنهادی دارید؟
شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان در دهه اخیر از محل سرمایه در گردش خود هزینه سنگینی را بابت بهره تسهیلات بانکی پرداخت کرده است و کاملا دیون خود به سیستم بانکی را تسویه کرده ¬است. این در حالی است که علاوه بر آن رقمی در حدود ۱۳۱۶ میلیارد ریال برای تأمین انبار، سیلو، سایت جمع آوری محصول، آزمایشگاه و کارخانه‌های فرآوری و بسته‌بندی هزینه کرده است که قطعا دولت در زمینه توسعه صادرات می‌بایست از این گونه سرمایه¬گذاری¬های زیربنایی و بلندمدت حمایت کند.
از آن جا که قیمت اعلام شده برای خرید پسته توسط این شرکت به عنوان قیمت مرجع در بازار تلقی می‌شود و در صورت ناتوانی خرید، واسطه‌ها بلافاصله با قیمت‌های بسیار پایین از کشاورزان خرید خواهند کرد، لذا به منظور برطرف ساختن مشکل کمبود نقدینگی در فصل برداشت محصول، پیشنهاد می‌شود همه ساله دولت محترم در خصوص تأمین اعتبار لازم برای خرید محصول براساس میزان تولید و برداشت سالانه، اقدام کند و وجوه مورد نظر را در قالب سرمایه¬ درگردش در اختیار شرکت قرار دهد. قابل ذکر است چنین رویه ای سال¬هاست از سوی دولت ترکیه در مورد فندق با حمایت مالی از شرکت تعاونی فیسکوبرلیک به صورت غیرمستقیم صورت می¬گیرد.
همچنین زمینه‌سازی برای رقابتی‌تر شدن بازار پسته به ویژه در بعد صادرات از جمله مهمترین دستاوردهای شرکت تعاونی تولیدکنندگان پسته رفسنجان در دوره حیات اقتصادی خود است که با وجود این خلاء حضور یک نهاد مرجع که ضمن وضع استانداردهای لازم، به چگونگی فعالیت شرکت‌های شاغل در امر صادرات پسته نیز نظارت کند به خوبی احساس می‌شود. از این رو پیشنهاد می‌شود فعالیت کلیه شرکت‌های حاضر در عرصه صادرات پسته تحت کمیته، نهاد و یا ارگانی مستقل سازماندهی و نظارت شود. تا برخی از شرکت¬های کوچک که ماهیت دلالی و واسطه¬گری دارند و ثبات بلندمدت بازار صادراتی ایران و حفظ کیفیت محصول صادراتی و برندسازی آن در عرصه بین¬المللی هدف اصلی آن‌ها نیست، امکان حضور و فعالیت در بازار را در چارچوب منافع آنی و کوتاه¬مدت خود که آثار مخربی بر منافع بلندمدت و پایدار کشور دارد، بدون نظارت کامل نداشته¬ باشند.
از سوی دیگر در سال جاری آمریکا با تولید بیش از ۳۰۰ هزار تن پسته برای نخستین بار رکورددار است بنابراین رفتار متفاوتی از سال¬¬های گذشته در پیش گرفته‌است. هم اکنون بازاریابان شرکت پارامونت در منطقه خاور دور پسته را ۱۰ تا ۱۵ درصد زیر قیمت جهانی پیش فروش می¬کنند. می¬دانیم این شرکت از دو امتیاز ویژه یعنی نرخ بهره کمتر از ۱ درصد و بودجه وزارت کشاورزی امریکا در قالب برنامه MAP بهره¬مند است. بنابراین ضرورت اعمال سیاست ویژه از سوی دولت محترم در سال جاری بسیار جدی است تا بازارهای در اختیار ایران از دست نرود.
با عنایت به بندهای ۱، ۳ و ۱۰ سیاست¬های کلی اقتصاد مقاومتی و بهبود شاخص¬های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم¬انداز بیست ساله، سیاست¬های کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف¬پذیر، فرصت‌ساز، مولد، درون¬زا، پیشرو و برون¬گرا، انتظار دارد برای حمایت از پربازده¬ترین محصول صادراتی کشور و تقویت بنیان های صادرات غیرنفتی، گام های اساسی برای حل مشکلات صنعت پسته برداشته  شود.

درنهایت چه انتظاراتی از ستاد عالی پسته برای رفع مشکلات پسته و رفع مسائل برون‌سازمانی این محصول دارید؟
الف : انتظار می‌رود این ستاد تجربه تولید و صادرات پسته در آمریکا، فندق در ترکیه، بادام هند و غیره برای ایجاد انحصار جهانی را بررسی کند و راهکارهای پیشنهادی را با توجه به این تجارب در قالب یک بسته سیاستی- حمایتی ارائه کند که در این بسته موارد زیر دیده شود:
-تعریف مکانیزم تامین مالی (ارزان) برای خرید انبوه پسته در ماه¬های شهریور، مهر و آبان هر سال از طریق بانک‌ها و صندوق توسعه ملی.
-کاهش تعرفه واردات پسته سایر کشورها ( چین، هند، آمریکای لاتین و … ) در دستور کار مذاکرات تجاری وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گیرد.
-نحوه بازگشت بازارهای از دست¬رفته در اروپا، ژاپن و کشورهای عربی و نیز شناسایی بازارهای جدید.
-بهره¬برداری از فضای کنونی تحریم روسیه برای صادرات محصولات کشاورزی به ویژه محصول پسته.
-حمایت از ایجاد سیاست‌گزار و متولی واحد برای قیمت‌گذاری، مدیریت بازار و حمایت از تولید و صادرات پسته و نفوذ در بازارهای جهانی با توجه به شرایط روز کشورهای رقیب و محصولات جانشین.
-سیاست‌های حمایتی تشویق صادراتی از طریق ارائه جوایز، تبلیغات بین المللی، تعیین نرخ ارز و ایجاد موسسات هجینگ نرخ ارز.
-ایجاد موانع و محدودیت‌های سیاستی برای ورود مستقیم خریداران خارجی به بازار جهت خرید ارزان محصولات کشاورزی از تولیدکنندگان خرد.
ب: تامین مالی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت (دائمی و همه ساله) شرکت تعاونی پسته رفسنجان:
-برای خرید و جمع آوری پسته سال گذشته که در انبار کشاورزان باقی مانده است و همچنین برای خرید پسته محصول جدید سال ۹۵ که در آستانه برداشت قرار دارد.
ج: اعطای امتیاز واردات محصولات خاص از محل تهاتر با ارز صادراتی پسته برای جبران حاشیه سود پایین صادارت پسته .