مدیرکل توسعه تعاون در گفت و گو با تعاون آنلاین: تعاون الگوی توانمند سازی و مشارکت زنان در بازار کار ایران

آنچه توجه به تعاونی های زنان را در طول برنامه ششم مهمتر جلوه می دهد اهمیت توجه به مشارکت زنان در بازار کار ایران در طول این برنامه است .در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، مشارکت زنان در بازار کار، متناسب با افزایش سطح تحصیلات آنان افزایش نیافته است و موانع بسیاری بر سر راه فعالیتهای اقتصادی زنان در خارج از منزل وجود دارد.

در ایران نیز با افزایش تعدادبانوان تحصیل کرده و فعال٬ بحران بیکاری تشدید شده است و معضلات اجتماعی- اقتصادی خاص خود را به همراه خواهد داشت. به همین جهت در برنامه‌های توسعه٬ اعمال برنامه‌های محتلف جهت تسهیل فعالیت اقتصادی زنان٬ به ویژه در قالب تشکلهای تعاونی  و کارآفرینی مورد تاکید بوده و هست.

گزارش صندوق بین المللی پول است که در آن به صراحت بیان شده است : اگر ایران می خواهد به اهداف برنامه ششم توسعه دست پیدا کند باید تجارب خود را بیشتر و گستره تر کندو مشارکت زنان را در بازار کار افزایش دهد.مهمترین رویکردهایشرکت تعاونی بعنوان یک نهاد مردمی؛رشد اقتصادی، فقرزدایی، اشتغال مولد،یکپارچگی اجتماعی، تقویت کارآفرینی و مدیریت، تمرکز و بهره وری از سرمایه های کوچک است. همچنین ماهیت بخش تعاونی نیز زمینه حضور زنان را برای فعالیت اقتصادی و فرهنگی در کنار حفظ حریم و جایگاه آنها فراهم می سازد ، خواه این تعاونی‌ها متضمن مرد و زن (مختلط) باشند  و یا صرفاٌ به زنان تعلق داشته باشند.  گفت و گوی خبرنگار ما را با سید معین هاشمی، مدیرکل توسعه تعاون را بخوانید:

میزان مشارکت زنان در حوزه کسب و کارهای تعاونی در سال ۱۳۹۶ چگونه بوده است؟

در سال ۱۳۹۶ تعداد ۵۸۲ شرکت تعاونی خاص بانوان تشکیل شده است. این تعداد نسبت به سال ۱۳۹۵ دارای ۵ درصد رشد بوده و در مجموع دارای ۶۰۵۸ نفر عضو و ۷۳۲۰ نفر فرصت شغلی می باشند. متوسط اشتغال ایجاد شده در هر تعاونی ۱۳ نفر است.همجنین تعداد ۲۲۳۱۳ نفر معادل ۲۵ درصد اعضاءکل شرکت های تعاونی تشکیل شده در سال ۱۳۹۶ بانوان می باشند.

این مشارکت صرفا در سهامداری شرکتها بوده است یا در مدیریت آنها نیز وجود داشته است؟

سهم زنان در مدیریت تعاونی ها به گونه ایی است که بیش از ۱۴ درصد مدیران عامل، ۲۰ درصد اعضاء هئیت مدیره و ۵ درصد بازرسان  شرکت های تعاونی تشکیل شده در سال ۱۳۹۶ ، زنان می باشند و این بیانگر حضور زنان تحصیلکرده و توانمند در اقتصاد کشور است.

این تعاونی ها بیشتر در چه رشته هایی تشکیل شده اند و زمینه فعالیت آنها چیست؟

تعداد ۷۸ شرکت تعاونی در گرایش های صنایع دستی برای بانوان تشکیل شده است که معادل ۶۱ درصد کل تعاونیهای صنایع دستی تشکیل شده در این سال بوده است.

تعداد ۱۶۷ شرکت تعاونی در گرایش های خدماتی، ۹۶ شرکت تعاونی در بخش های مختلف کشاورزی، ۱۹۲ شرکت تعاونی در گرایش های صنعتی و ۱۲۷ شرکت تعاونی در گرایش های صنایع دستی و فرش دستباف برای بانوان تشکیل شده است. تعداد کل فرصتهای شغلی ایجاد شده برای بانوان در این شرکتهای تعاونی بالغ بر ۶۵۸۰ نفر است.

در سال جدید چه برنامه هایی را برای توسعه تعاونی های زنان در نظر دارید؟

تعیین سیاست‌ها، اهداف، روش ها و الگوهای مناسب جهت اجرای برنامههای حمایتی و تشویقی می تواند مهمترین وظایف محوری دولت در زمینه توسعه کارآفرینی زنان و ایجاد اشتغال مناسب برای آنان باشد. در ادامه باید به این موضوع مهم اشاره داشت که نقش زنان در تولید محصولات ضروری کشور در حوزه تولیدات کشاورزی و صنایع غذایی انکار ناپذیر است. توجه به توسعه روستا از طریق توانمندسازی روستائیان و زنان روستایی و ایجاد اشتغال پایدار  با هدف کاهش فقر و توسعه عدالت اجتماعی و رفاه روستائیان از طریق طرح روستا تعاون همچنان در اولویت برنامه ها و فعالیتهای معاونت امور تعاون در سالجاری خواهد بود.

همچنین بخش تعاون می تواند در مواردی از جمله:  تشکیل تعاونی های مشاغل خانگی، تشکیل تعاونی های زنان در قالب طرح روستا تعاون، تعاونی های صنایع دستی و فرش دستباف، تعاونی های دانشجویی و دانشگاهی و مدارس، تعاونی های دانش بنیان، تعاونی های در عرصه فناوری اطلاعات و IT، راه اندازی تعاونی ها در قالب تعاونی های کسب و کار اجتماعی، ساماندهی مشاغل و کسب و کارهای غیر رسمی نیز بستر مناسبی در حوزه اشتغال زنان فراهم نماید.

در راستای بند ب ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه با موضوعیت” حمایت، پشتیبانی و ارتقای معیشت و اقتصاد خانواده از طریق توسعه مشاغل خانگی، بنگاه های زود بازده اقتصادی و تعاونی های تولیدی روستایی و خانواده محور، برنامه های معاونت امور تعاون در حوزه زنان شامل: شناسایی زمینه های مناسب اشتغال در قالب تعاونیهای زنان،شناسایی و پایش بانوان فارغ التحصیل و زنان سرپرست خانوار و خانواده‌های آسیب دیده و نیازمند به منظور تعیین نوع، نحوه و میزان لزوم اجرای برنامه‌های حمایتی و توانمندسازی آنها با اولویت مناطق کمتر توسعه یافته و بالابردن عضویت و مشارکت فعال زنان در تعاونی‌های موجود و مشاغل خانگی و خانوادگی و نیز توانمندسازی اعضاء و شاغلین تعاونی های بانوان با هدف استمرار و توسعه اشتغال از طریق آموزش های مهارتی و مدیریتی غیر حضور یو مجازی،هماهنگی با بانک توسعه تعاون و صندوق ضمانت سرمایه گذاری تعاون در زمینه حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی و صدور ضمانتنامه تسهیلاتی برای تعاونی های بانوان جهت تامین نقیصه تضامین .

همچنین کمک به شناسایی و توسعه بازار شرکتهای تعاونی بانوان از طریق برگزاری نمایشگاه های عرضه مستقیم تولیدات در سراسر کشور و توسعه تجارت الکترونیک برای آنها و هماهنگی های لازم در زمینه عضویت آنان در سامانه های فروش مجازی تولیدات با همکاری اتاق  تعاون ایران و اتاق های تعاون استانی در دستور کار این اداره کل قرار دارد.

به نظر جنابعالی نقش تعاون در  توسعه روستا و کاهش فقر از طریق توانمند سازی و اشتغال زنان روستایی چیست؟

توانمندسازی زنان با حذف عواملی که مانع فعالیتهای آنان هستند و همچنین افزایش قابلیتها و توانایی  بوسیله مسئولین و از همه مهمتر خواست و اراده خود زنان صورت می پذیرد.

اشتغال زنان روستایی به کاهش فقر و امنیت غذایی کمک می کند.زنان و ساکنان مناطق روستایی به ندرت مورد توجه قرار می‌گیرند، در حالی که یک چهارم از جمعیت جهان را این قشر تشکیل می‌دهند.در کشورهای در حال توسعه زنان روستایی نقش مهمی را ایفا می‌کنند، تقریباً ۴۳ درصد از تأمین غذا در این کشورها بر عهده زنان روستایی است،همچنین با توجه به اینکه ۷۶ درصد از قشر فقیر جهان در منطقه روستایی زندگی می‌کنند، فعالیت زنان می‌تواند به توانمندسازی، کاهش فقر و امنیت غذایی کمک کند. در ایران نیز بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ بیش از ۲۰۷۳۰۰۰۰ نفر در مناطق روستایی زندگی می کنند.

بخش تعاون قابلیت سازماندهی آحاد جامعه درگروههای مختلف جوانان، زنان،فارغ التحصیلان دانشگاهی،  اقشارحمایتی تحت پوشش، روستائیان و عشایررا داشته و می تواند با  اجرای مدلهای متنوع اشتغالزا بر اساس گروه-های هدف در قالب تعاونیهای متعارف، دهیاریها وتوسعه روستایی در ایجاد اشتغال و کاهش فقر موثر واقع شود.

در راستای اجرای سیاست های اصل ۴۴ قانون ساسی، دولت توسعه تعاونی های روستایی و دهیاران را در دستور کار خود قرار داده است و با توجه به اینکه دولت نگاه ویژه ای به مناطق محروم روستایی دارد، تشکیل شرکتهای تعاونی روستایی و توسعه تعاونی دهیاران در دستور کار این معاونت قرارداد. که تا پایان سال ۱۳۹۶ نیز بیش از ۸۶۰ تعاونی دهیاری تشکیل شده است.

تعاونیهای روستایی که با سرمایه و نیروی کار روستایی تشکیل می گردد. فعالیت های توسعه ای روستا را بر مبنای بهره گیری از استعدادهاوظرفیتهای موجود در روستا و با عضویت ساکنین روستا دنبال می نمایند. در طرح روستا تعاون که بر اساس اهداف توسعه ای قانون برنامه ششم در حال اجراست، اشتغال زنان روستایی مورد توجه خاص قرار گرفته است.

بعضی از زنان در روستاها به عنوان سرپرست خانوار فعالیت می‌کنند اما علیرغم نقش حیاتی آنها در نقاط مختلف ، دسترسی آنها به خدمات ترویجی، تأمین اجتماعی، زمین کشاورزی و اطلاعات و فناوری‌ نوین بسیار محدود است تا جایی که برخی از این زنان با دستمزد پایین‌تر از مردان و حتی به طور رایگان در زمین‌های کشاورزی خانوادگی فعالیت می‌کنند.تحقیقات بسیاری نشان داده است که هر گاه زنان روستایی درآمدزایی داشته‌اند درآمد خود را نسبت به مردان بیشتر صرف تأمین غذا، بهداشت، لباس و آموزش کودکان خود می‌کنند.

با توجه به اینکه زنان روستایی به منابعی مانند زمین و برخی منابع تولید دسترسی دارند می توانند بهره‌وری خود را افزایش دهند تا با فروش آن در راستای توانمندسازی و مبارزه با فقر پیش بروند.بنابراین ایجاد تشکل های حقوقی برای آنها می تواند در استمرار فعالیت های اقتصادی برای آنان موثر باشد. ساختار تعاونی به دلیل داشتن ارزشهایی از قبیل خودیاری، دموکراسی، برابری، عدالت و همبستگی الگوی مناسبی برای کسب و کارهای خرد و کوچک محسوب می شود که برای زنان نیز به دلیل اینکه بر ارزشهای اخلاقی نظیر صداقت، آزاد اندیشی، مسئولیت پذیری و احترام به رای استوار است بسیار جذابیت دارد.