مردم خبری از سود سهام عدالت ندارند

طرح سهام عدالت به عنوان نوعی یارانه در بهمن ماه ۱۳۸۴ در دستور کار دولت محمود احمدی‌نژاد قرار گرفت و هیئت وزیران آیین نامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی را از طریق گسترش سهم بخش تعاون بر اساس توزیع سهام عدالت در آبان ماه ۱۳۸۵ و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی و ماده ۹ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تصویب کرد.

در مرحله اول این طرح که با اکثریت آرای نمایندگان مجلس به تصویب رسید مقرر شد مبلغ ۵۰۰ هزار تومان از سهام بهترین و سودآورترین شرکت‌ها بین مشمولان تقسیم شود و ظرف مدت ۱۰ سال، ماهانه سود هر سهم به صورت اقساطی پرداخت و پس از تسویه کامل، قابلیت نقل و انتقال و فروش داشته باشد. این در حالی است که این طرح با توجه به ادعاهای اولیه اجرا نشد و در حال حاضر تنها چند تکه کاغذ دست مردم است که سودی به حالشان ندارد و بلاتکلیف‌اند. شهروندی به نام یوسف که در این طرح ثبت نام کرده گفته‌است: «والا ما سال۱۳۷۷برگه اومده دستمون اما حتی اندازه یه پشیز هم از آن سود ندیدیم. من موندم این کاغذ باطله رو با گذاشتن کلی منت به سر مردم برای چی پخش کردن.» همان‌گونه که عبدالکریم رجبی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم در دی ماه ۹۴ در خصوص سرانجام سهام عدالت گفته‌ بود که در حال حاضر آنچه که شفاف و روشن است این است که مردم خبری از سود سهام عدالت ندارند و چندین سال است که کارت‌های سهام صادر شده اما هیچ عایدی به مردم تعلق نگرفته است.

سهام عدالت؛ یک پدیده سیاسی منفی

مهدی پازوکی استاد دانشگاه و اقتصاددان نیز درباره این موضوع به تعاون‌آنلاین می‌گوید: سهام عدالت منابع بیت‌المال را به هدر داد و از نظر من تنها یک هفته پیش از انتخابات ۱۳۸۸ آن هم به دلایل سیاسی این طرح سود داشت و دولت پولی را در بین افراد واجد شرایط توزیع کرد و از آن زمان تا کنون ریالی به مردم تعلق نگرفته‌است.

پازوکی با بیان اینکه پدیده سهام عدالت یک پدیده سیاسی منفی و مشکلی بود که احمدی‌نژاد آن را در اقتصاد کشور ایجاد کرد گفته‌است: من به عنوان کسی که طرفدار عدالت هستم معتقدم که سهام عدالت پدیده به درد نخوری در اقتصاد ایران بود و از همان ابتدا مخالف این طرح بودم زیرا پیش از آن، بخش دولتی ما نظم و نسخ داشت.

اهداف عدالتی سهام عدالت اکنون کجا رفته است؟

در آغاز کار از فواید سهام عدالت بسیار گفته می‌شد: سهام عدالت همان سهام شرکت‌های دولتی است که منبع درآمد دولت هستند و دولت از این طریق می‌خواهد بخشی از درآمدهای خود را بلا عوض به مردم واگذار کند. همچنین اهداف عمده توزیع سهام عدالت، مشارکت دادن همه مردم در اداره امور اقتصادی کشور و توزیع متعادل ثروت و درآمد در کشور، افزایش ثروت و ایجاد درآمد دائمی برای خانوارهای نیازمند، تسریع در روند خصوصی‌سازی از طریق واگذاری گسترده سهام شرکت‌های دولت، متکی به خودکردن خانوارهای نیازمند و کاهش تعهدات مستقیم دولت و نهادهای حمایتی، گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد کشور و … عنوان می‌شد. اکنون می‌بینیم که این اهداف در کشور تحقق نیافته‌ و کمکی به توسعه اقتصادی نکرده‌است.

علی طیب‌نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی پارسال از تدوین بسته سیاستی سهام عدالت خبر داده و گفته بود: لایحه‌ای در این زمینه به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌شود و هدف اول این است که اقتصاد کشور، مردمی شود تا عامه مردم در مالکیت و مدیریت شرکت‌های بزرگ اقتصادی مشارکت داشته باشند و هدف دوم نیز این است که شرکت‌های بزرگ به صورت کارآمد مدیریت شوند.

مهدی پازوکی با بیان اینکه سهام عدالت، بی‌ نظمی را در اقتصاد ایران تشدید کرد به تعاون‌آنلاین گفت: با وجود اینکه من با اقتصاد دولتی موافق نیستم و طرفدار بخش خصوصی واقعی هستم معتقدم قبلا که شرکت‌ها دولتی بودند، حساب و کتاب و گزارش‌های مشخص داشتند و سود و زیان‌شان معلوم بود اما سهام عدالت باعث شد که این شرکت‌ها به شکل «خصولتی» یعنی ترکیبی از خصوصی و دولتی اداره شوند؛ به عنوان مثال سهام عدالت به کارگران و کارمندان تعلق گرفت در عین حال مدیران شرکت‌ها را همچنان دولت تعیین می‌کرد.

این کارشناس مسائل اقتصادی در ادامه می‌گوید: این مسئله باید تعیین تکلیف شود و شرکت‌ها اگر دولتی شوند بهتر از این حالت «بلبشویی» است که سهام عدالت به وجود آورده‌است؛ چرا که این طرح هم پدیده خصوصی‌سازی را با مشکل مواجه کرد و هم باعث ایجاد رانت شد. پازوکی  به دولت پیشنهاد کرده‌است که این شرکت‌ها را از طریق مناقصه بفروشد و پول آن را به بخش خصوصی واقعی و به عنوان بدهی دولت به سیستم بانکی برگرداند تا به انضباط اقتصادی ایران منجر شود.

باید تا سال ۹۶ منتظر ماند

میرعلی اشرف عبداله پوری حسینی معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس سازمان خصوصی‌سازی در سال گذشته به خبرگزاری صدا و سیما گفته بود: سهام عدالت از سال ۸۵ به مدت ۱۰ سال به مشمولان داده شده‌است و سهام ۶۱ شرکت دولتی به ۴۷ میلیون نفر واگذار شد. با اتمام مهلت ۱۰ ساله پیش بینی ما این است که در نیمه اول سال ۹۶ عملاً این سهام آزاد و واگذار ‌شود.

درست است که سهام‌ عدالت به تقریبا نیمی از جمعیت کشور واگذار شده اما سودی که در آغاز ادعا می‌شد به مردم تعلق نگرفته‌است. یکی از همین مردم می‌گوید: «سهام راگرفته ام اما تا حالا هیچ سود سهامی ندیده‌ام با اینکه کارگر سرفلکه‌ای هستم؛ آیا این عدالت شماست؟» فردی به نام فرهاد نیز که به گفته خودش معلول است و شش بچه دارد در یکی از سایت‌های اینترنتی نوشته است: «تا حالا یک ریالی پول از این سهام نگرفتم، اسمش عدالته ولی از سرو رویش بی عدالت میباره. خدایی به اینم میگن عدالت؟ شما بگین.»

نظر مردم گویای همه چیز است و سهام عدالت به عنوان پیشنهاد دولت پیشین، طرح ناموفقی بوده‌است. هشت ماه به آغاز سال ۹۶ مانده‌ تا بیینیم سهام عدالت آزاد می‌شود یا نمی‌شود و دولت تدبیر چه تدبیری برای این طرح در نظر می‌گیرد.